اسما پورزنگی‌آبادی
شهردار پل‌ساز کرمان و جمعی از اعضای شورای ششم شهر که همواره سمت غیرهمسطح‌سازی در این شهر را گرفته‌اند، هفتۀ گذشته با گشودن پروندۀ ساخت پل در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد بار دیگر گسل قدیمی میان موافقان و مخالفان این سیاست شهرداری را فعال کرده‌اند. در نشست عمومی شورای شهر کرمان در اول اردیبهشت‌ماه، این پروژه‌ها تنها پنج رای مثبت گرفت. دو عضو شورا صراحتا مخالفت کردند. بقیه رای ممتنع دادند. دکتر محمد امینی‌زاده ـ رئیس کمیسیون حقوقی، نظارت و ارزیابی شورای شهر کرمان در گروه کسانی است که رای ممتنع داده است.
در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، از امینی‌زاده خواستم تا دربارۀ دلایل مخالفتش بگوید. آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی از این گفت‌وگوست. متن کامل آن در فردای‌کرمان به نشانی fardayekerman.ir در دسترس است.
*آقای دکتر، شما در صحن علنی شورای شهر، به مصوبۀ کمیسیون عمران دربارۀ ساخت دو روگذر در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد رای ممتنع دادید. ممتنع یعنی رای خاکستری و مبهم. کاربران شبکه‌های اجتماعی از این نوع رای شما و سه نفر دیگر از عضو شورا انتقاد کرده‌اند. لطفا در ابتدا بفرمایید چرا به پروژههایی که نه در بودجه آمده و نه پشتوانۀ مطالعاتی طرح جامع را دارند رای ممتنع دادید؟ اگر مخالفید چرا صراحتا اعلام نکردید؟
با وجود اینکه سامانۀ جامع مدیریت شورای شهر کرمان را داریم و به‌راحتی در دسترس است متاسفانه به آن مراجعه نمی‌شود. اگر همین الان از سایت shora.kerman.ir بازدید کنید جزئیات جلساتی که در این زمینه برگزار شده را خواهید دید. ماجرا از این قرار است که در تاریخ 20 فروردین‌ماه 1404 نامه‌ای از سمت شهرداری به شورا رسیده که کلا هم یک صفحه است و دو پاراگراف دارد. در آن اشاره شده که هدف اصلی از تندراه‌های شهری و چنین سازه‌هایی چیست و بعد گفته شده که مشکلات ترافیکی داریم و در ادامه ذکر شده که شهرداری مبتنی بر نتایج مطالعات ترافیکی و مصوباتی که از شورای ترافیک استان گرفته شده، درصدد است که دو تقاطع غیرهمسطح در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد اجرا کند. براساس برآورد تقریبی که در این نامه از آن یاد شده، این دو پروژه 650 میلیارد تومان هزینه می‌برد. در ادامه، شهرداری از شورا خواسته که موافقت کند تا 50 درصد هزینۀ این پروژه‌ها در بودجۀ امسال و بقیه در بودجۀ سال آینده پیش‌بینی شود. این نامه به کمیسیون بودجۀ شورای شهر ارجاع شده بود و دوستان می‌خواستند در جلسۀ روز شنبۀ همین هفته کمیسیون (30 فروردین‌ماه) آن را به رای بگذارند. بنده تاکید و خواهش کردم که چون این موضوع فنی است به کمیسیون تخصصی آن ارجاع شود. در نهایت تصمیم بر این شد که به کمیسیون عمران و شهرسازی ارجاع شود. عصر همان روز جلسۀ کمیسیون عمران برگزار شد و ما خواهش کردیم که جزئیات مطالعات این دو پروژه ارائه شود. فایل پاورپوینتی از سوی شهرداری ارائه شد که آن را در صفحۀ شخصی‌ام در اینستاگرام منتشر کردم تا ببینید برای هزینه‌کرد 650 میلیارد تومان چه میزان مطالعه انجام شده است. با توجه به این وضعیت، من خواستم دوستان تامل کنند تا مطالعات ترافیکی مورد اشارۀ شهرداری ارائه و بعد دربارۀ این دو نقطه تصمیم‌گیری شود. با این وجود، موضوع به رای گذاشته شد و چهار نفر هم در کمیسیون عمران با پیشنهاد شهرداری موافقت کردند. من اما در کمیسیون عمران رای مخالف دادم. دوستان شهرداری گفتند در نشست عمومی روز دوشنبۀ شورا، مستندات بیش‌تری از پروژه‌ها ارائه می‌شود. در این جلسه، در ابتدا این مستندات ارائه نشد و وقتی تاکید کردیم، همان فایل پاورپوینت را ارائه کردند. من به این مصوبه رای ممتنع دادم و این رای، به هیچ‌وجه به معنای بی‌تفاوت بودن بنده نسبت به این موضوع نیست بلکه خواستم تا نتیجۀ مطالعات ترافیکی که در نامۀ شهرداری به آن اشاره شده ارائه شود که بعد دربارۀ آن تصمیم‌گیری کنیم. پیشنهادم این بود که تا زمان ارائۀ نتایج مطالعات و رفع ابهامات تصمیم‌گیری نشود. اما دوستان عجله داشتند و رای‌گیری صورت گرفت. جالب اینکه هیچ‌کسی هم ایرادی به این نمی‌بیند که چرا یک نهاد اجرایی می‌خواهد بدون انجام مطالعات و صرفا برمبنای اینکه چون فکر می‌کند درست می‌گوید و می‌تواند اقناع ایجاد کند، چنین تصمیمی برای شهر و شهروندان بگیرد. ما اما نمی‌خواهیم تجربۀ زیرگذر آزادی در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد تکرار شود. شهروندان در جریان هستند که در گذشته، شهردار وقت کرمان با مجموعه‌ای توافق می‌کنند که در شهر 10 تقاطع غیرهمسطح ساخته شود. افرادی دور هم می‌نشینند و می‌گویند کجا بسازیم؟ دربارۀ چند تقاطع غیرهمسطح که به توافق می‌رسند کار را شروع می‌کنند در حالی که برخی از این نقاط در آن زمان نیاز به غیرهمسطح‌سازی نداشتند. نتیجۀ این نوع تصمیم‌گیری و گرفتاری‌هایی که برای شهر و شهروندان ایجاد شده پیش روی همۀ ماست. ما مخالف آبادانی و توسعۀ شهر نیستیم، مخالف حل مشکلات ترافیکی هم نیستیم که بر آن تاکید هم داریم اما مخالف این نوع پروژه اجرا کردن هستیم.
*در جلسۀ بررسی این طرح در کمیسیون عمران، موافقان آن چه استدلالاتی داشتند و شما چرا با این طرح مخالفت کردید؟
براساس آنچه که متخصصان مربوطه می‌گویند در پروژه‌های ترافیکی بزرگ‌مقیاس مانند پل‌ها و زیرگذرها به سه سطح مطالعه نیاز است تا به تصمیم نهایی برسیم. سطح اول اینکه باید به این پرسش پاسخ دقیقی برمبنای داده‌های علمی و فنی و مطالعات جامع در شبکۀ معابر داده شود که اگر قرار است برای بهبود ترافیک هزینه کنیم آیا تقاطع غیرهمسطح نیاز است یا خیر؟ اگر نیاز است اولویت با کجاست؟ باید همۀ معابر شهر به صورت شبکه‌ای به هم پیوسته دیده شود و بعد اولویت پروژه‌ها در کل شهر مشخص شود. می‌خواهیم با حداقل 650 میلیارد تومان هزینه که یک تخمین اولیه است و محاسبات دقیق آن بعد از مطالعات فاز دوم مشخص می‌شود این پروژه‌ها را بسازیم در حالی که این مطالعاتی که اشاره کردم دربارۀ آن وجود ندارد. موضوع دیگری که باید در نظر داشت این است که می‌خواهیم در دو نقطه و به صورت همزمان پروژههایی را شروع کنیم که شباهتی به هم ندارند. اوج کار غیرکارشناسی را در اینجا می‌توانید ببینید. دوستان به‌دنبال تصویب ساخت تقاطع غیرهمسطح در دو نقطه هستند که نه‌تنها مطالعات جامعی ندارد بلکه مطالعات انجام‌شدۀ آن هم کامل نیست و اساسا مطالعات آن شبیه به یکدیگرهم نیست و مصوباتی در سال‌های گذشته دارند که مبتنی بر مطالعات جامع نبوده است! من در جلسۀ کمیسیون عمران هم این پیشنهاد را دادم که لااقل این دو پروژه را از هم جدا کنید. حتی یکی از استادان دانشگاه که در دفاع از این طرح با سایت شهرداری مصاحبه کرده با وجود اینکه با پل سه‌راهی سیلو موافقت کرده، گفته که ضرورتی ندارد در چهارراه نیکزاد غیرهمسطح‌سازی شود. مطالعۀ سطح دوم، مطالعات ترافیکی مبدا ـ مقصد است که مشخص می‌کند آیا غیرهمسطح‌سازی زمان سفر را در شهر کاهش می‌دهد یا خیر؟ بنا به گفتۀ کارشناسان، اگر چنین مطالعاتی انجام شده بود احتمالا نیاز به اجرای بسیاری از تقاطع‌های غیرهمسطح موجود در شهر کرمان نبود چون فقط ترافیک در همان نقطه را بهبود می‌دهند و موجب کاهش زمان سفر نمی‌شوند. مطالعۀ سطح سوم مربوط به همان تک نقطه است. در مطالعات فاز یک سه‌راهی سیلو که انجام شده است این فرض مبنا قرار گرفته که غیرهمسطح‌سازی در این نقطه ضرورت و اولویت دارد و تنها به دنبال این بوده‌اند که این غیرهمسطح‌سازی به چه شکل باشد! جالب اینکه دربارۀ تقاطع نیکزاد همین نوع مطالعات که سطحی‌ترین آن است هم وجود ندارد. برای سه‌راهی سیلو در مسیر جنوب به غرب مطالعاتی وجود دارد. در این سطح، مطالعات فاز دوم؛ جزئیات و هزینه را به‌طور دقیق مشخص می‌کند که در مورد هیچ‌کدام از تقاطع‌ها فاز دوم انجام نشده است. در این سطح، بدیهی است اگر در هر تقاطعی، تقاطع چندسطحی احداث شود قاعدتا ترافیک در آن تقاطع بهبود پیدا می‌کند. مطالعات جامعی را دربارۀ هیچ‌یک از این دو نقطه نداریم و مبلغی که برای اجرای این پروژه‌ها اعلام شده تخمینی است. طبیعتا وقتی مطالعات نیست نمی‌توان اظهارنظر دقیقی داشت. نکتۀ دیگر اینکه مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر کرمان حداقل به یک سال زمان برای تعیین نتایج فنی و اولویت‌های پروژه‌ها نیاز دارد. آنچه که الان مطرح است در سطح مشاور است و هنوز در شورای عالی ترافیک مصوب و نهایی نشده است. تا زمان قطعی شدن این طرح، هیچ هزینه‌کرد کلانی معنا ندارد. علاوه بر این، طرح جامع شهرسازی هم در حال تهیه است. در این طرح نیز نظام حمل‌ونقل و دسترسی در شهر در دست بررسی است. این مطالعات هنوز به مرحلۀ نهایی نرسیده است. در این شرایط چطور می‌خواهیم این طرح‌ها با هزینه‌های کلان را مصوب کنیم؟ تجربۀ میدان آزادی که هنوز پیش چشم ماست. این پروژه در گذشته با پروپاگاندای عجیبی اجرا شد و بعد از چند صد میلیارد تومان هزینه و مشکلاتی که در زمان اجرا برای ساکنان پیرامون خود داشت، الان کارکرد ترافیکی لازم را ندارد. چرا از این تجربه‌ها درس نمی‌گیریم؟ می‌خواهیم 600، 700 میلیارد تومان در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد هزینه کنیم در حالی که مشخص نیست آیا این پروژه‌ها کاهش زمان سفر را به دنبال خواهد داشت؟ بهبود ایمنی را ایجاد خواهد کرد؟ حمل‌ونقل را ارزان می‌کند و اضطراب در عبور و مرور را کاهش می‌دهد؟ دستاورد ما از این هزینه‌کرد چه خواهد بود؟ نکتۀ دیگر اینکه در سه‌راهی سیلو به‌دلیل فاصلۀ نزدیکی که با تقاطع غیرهمسطح معلم وجود دارد، از لحاظ آیین‌نامه‌ها و ضوابط قانونی نمی‌توان غیرهمسطح‌سازی کرد چون باید حداقل یک کیلومتر فاصله بین دو تقاطع غیرهمسطح وجود داشته باشد که الان بین سیلو و سه‌راهی معلم این مسافت کم‌تر است. برای ساخت پل در چهارراه فرهنگیان و سه‌راه معلم، این فاصلۀ آیین‌نامه‌ای رعایت نشده و می‌بینید که تداخل ورودی‌ها و خروجی‌ها چه مشکلاتی را ایجاد کرده است. شهر کرمان باید مورد مطالعه قرار گیرد و مشخص شود که آیا باید توسعۀ حمل‌ونقل عمومی محور قرار بگیرد؟ ایجاد پارکینگ در بافت پرترافیک باید مبنا باشد؟ خارج کردن مراکز پرتقاضا مثل مجتمع‌های پزشکی و مراکز خرید ملاک قرار گیرد؟ در عرصۀ حمل‌ونقل تنها راه‌حل، ساخت تقاطع غیرهمسطح‌سازی که نیست. در برنامۀ جامع ترافیک شهر کرمان در سال 94 یکسری اولویت‌ها برای کرمان در افق سال 1400 در نظر گرفته شده بود و در این راستا، در حوزۀ تاکسیرانی و اتوبوسرانی باید اقداماتی انجام می‌شده، پیاده‌راه‌ها و مسیرهای دوچرخه باید احداث می‌شده، مدیریت تقاضای سفر که باید به سمت محدودیت ترافیک در هستۀ مرکزی شهر می‌رفته پیشنهاد شده اما این موارد هیچ‌کدام اجرا نشده و تمرکز صرفا بر توسعۀ شبکه و ساخت تقاطع‌های غیرهمسطح و احداث معبر جدید بوده است. در نتیجۀ چنین تصمیماتی است که آمار تصادفات در کرمان 2.5 برابر میانگین کشوری می‌شود! اقدامات افق 1400 را هنوز انجام نداده‌ایم و طرح جدید جامع ترافیک و طرح جامع شهرسازی شهر هنوز نهایی نشده، حالا چه اصراری وجود دارد که بدون مطالعۀ مجدد غیرهمسطح‌سازی کنیم؟
*موافقان این طرح در کمیسیون عمران چه استدلالاتی داشتند؟
به نظرم در این‌باره با خود دوستان مصاحبه کنید. عمدتا نگاه این بود که عملکرد شهرداری در ساخت تقاطع شهید زنگیآبادی و پیشرفت پل شهدای خلبان خوب بوده، الان هم که فصل کار است و مجموعۀ شهرداری آمادگی شروع پروژه‌ها را دارد پس هرچه سریعتر مصوب شود تا احداث آن شروع شود.
*معاون شهردار در نشست عمومی شورای شهر گفت که ساخت پل در سیلو و نیکزاد در سال 98 در شورای ترافیک استان مصوب شده است. آقای کمساری نایب رئیس شورا استوری‌هایی را در اینستاگرام منتشر کرده و مدعی شده که پروژۀ غیرهمسطح‌سازی سیلو در سال 1403 و طرح تقاطع چهارراه نیکزاد در سال 1401 به تصویب شورای ترافیک استان رسیده است. بالاخره این دو پروژه از سوی شورای ترافیک مصوب شده یا نه؟
من عرض نکردم که این طرح مصوبۀ شورای ترافیک را ندارد. می‌گویم مطالعات این دو پروژه ناقص است و مطالعات جامع انجام نشده است.
*یعنی شورای ترافیک مثل شما دغدغۀ تصویب طرحی با مطالعات جامع را نداشته که این دو غیرهمسطح‌سازی را مصوب کرده است؟
نمی‌دانم. من جای این دوستان نیستم ولی وقتی در مقام تصمیم‌گیری قرار می‌گیرم، می‌گویم چون چنین مطالعاتی نیست من نمی‌توانم تصمیم بگیرم. اشاره کردم که سه سطح مطالعه نیاز است که دربارۀ این پروژه‌ها انجام نشده است. اینکه ساخت تقاطع غیرهمسطح در کاهش زمان سفر تاثیری دارد یا نه؟ اینکه اولویت شهر کدام است؟ مطالعاتی در این خصوص انجام نشده است. برخی کارشناسان معتقدند در غیرهمسطح‌سازی اولویت با میدان بیرم‌آباد است. از کجا معلوم که این نقطه واقعا اولویت شهر باشد.
*شورای شهر برای اینکه اجازۀ هر پروژۀ ترافیکی را به شهرداری بدهد به مصوبۀ شورای ترافیک استان هم نیاز دارد. دربارۀ سیلو و نیکزاد دو روایت از سوی موافقان وجود دارد که هر دو مصوبۀ شورای ترافیک را ملاک تایید خود قرار داده‌اند. پل سه‌راهی شرف‌آباد مصوبۀ شورای ترافیک را داشت و حتی کارگاه آن فعال شده بود اما همین اعضای شورای ششم به‌درستی طرح سابق را متوقف کردند و گفتند مطالعات باید کامل شود و مشاور طرح جامع باید نظر بدهد. حالا مصوبۀ شورای ترافیک برای نیکزاد و سیلو را برای تصمیم‌گیری کافی می‌دانند. این وضعیت به معنی برخوردهای سلیقه‌ای با مصوبات شورای ترافیک نیست؟
مصوبات شورای ترافیک دربارۀ غیرهمسطح‌های سیلو و نیکزاد وجود دارد. در یکی از این مصوبات که در سال 1401 بوده دربارۀ مطالعات طرح هندسی غیرهمسطح شبدری چهارراه نیکزاد آمده که با توجه به تاییدیۀ شهرداری و شورا و کمیتۀ ترافیک شهرداری با کلیات این طرح موافقت شد. دربارۀ تقاطع سه‌راهی سیلو نیز مصوبۀ سال 1403 شورای ترافیک را داریم که در آن آمده که برپایۀ بروزرسانی آماربرداری ترافیکی تقاطع غیرهمسطح سیلو، برحسب اعلام شهرداری 87 درصد از حجم ترافیکی خودروها در بزرگراه یادگار امام گردش به چپ دارند و از این حجم 45 درصد به بلوار معلم و امتداد آن تردد دارند، بنابراین در راستای کاهش تاخیر و تراکم ترافیک در رینگ شهری، طراحی و انجام مطالعات هندسی چپگرد و تقاطع یادشده توسط شهرداری صورت گرفته و اجرای طرح مدنظر شورای اسلامی شهر و مورد تایید کمیتۀ فنی ترافیک واقع شده و مشاور طرح جامع ترافیک شهر از کلیات آن مطلع هستند. دوستانی که موافق این پروژه‌ها هستند به این دو مصوبه ارجاع می‌دهند که یکی دربارۀ کلیات طرح نیکزاد است و دیگری می‌گوید مشاور طرح جامع ترافیک فقط از کلیات آن خبر دارد.
*پس شورای ترافیک استان مصوبۀ قاطع و محکمی برای سیلو و نیکزاد ندارد.
نه ندارد. دربارۀ پل شهید زنگیآبادی (سه‌راهی شرف‌آباد) که به آن اشاره کردید، طرحی قرار بود اجرا شود که خود مجری پروژه آن را تهیه کرده و مسیر آن از شرف‌آباد به سمت انتهای بلوار جهاد بود. در مطالعاتی که بعد از مخالفت شورای ششم صورت گرفت، اعلام شد که طرح سابق توجیه فنی ندارد بنابراین طرح کاملا تغییر کرد. اگر قرار بود همان طرح سابق اجرا شود هزینه‌های این روگذر چهار برابر هزینه‌های طرح فعلی می‌شد. با پافشاری اعضای شورا مبنی بر اینکه باید مطالعات انجام شود، از سه‌چهارم هزینه‌های اضافی جلوگیری شد. ضمن اینکه مجری طرح جامع ترافیک هم به‌صورت مستند اعلام کرد که این پروژه در اولویت یک است، بنابراین شورا هم از اجرای آن حمایت کرد.
نظر خود را بنویسید