اسما پورزنگي‌آبادي
پروندة فصل ديگري از کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل بسته شد آن هم در حالي که باستان‌شناسان فرصت اين را نيافتند تا يافته‌هاي جديد را به‌طور کامل از زير خاک بيرون بياورند.
دکتر سيدمنصور سيدسجادي و تيم‌اش طي 45 روز کار در کنارصندل توانستند با حفاري در جايي که به گفتة وي دورريز اشياي اين شهر بوده تعداد زيادي اثرمهر و پيمانه و ابزارهاي شمارشي و حسابداري پيدا کنند، همچنين به بخشي از ديوار دژ در مرتفع‌ترين قسمت تپه دست پيدا کردند و بدين ترتيب، احتمال وجود دروازه‌اي در بخش جنوبي دژ تقويت شد.
در يکي ديگر از کارگاه‌هايي که در کنارصندل فعال کردند به تعداد زيادي خمرة بزرگ رسيدند اما چون اعتبارات مالي در اختيار نداشتند، همة اين ترانشه‌ها را مجدد با خاک پوشاندند و کنارصندل را ترک کردند.
سيدسجادي ـ سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل جيرفت به فرداي‌کرمان مي‌گويد: با کمال تاسف، به دليل نبود بودجه مجبور شديم کار را تعطيل کنيم.
او با توضيح دربارة آنچه که در اين فصل از کاوش‌ها انجام دادند تاکيد مي‌کند که با اين بودجه‌ها و اعتبارات حداقلي، اگر در کنارصندل حفاري نشود بهتر است.
او از استاندار و همة مسئولان استان کرمان مي‌خواهد از کنارصندل جيرفت حمايت کنند و اين را هم مي‌گويد که اگر اعتبار کافي براي فصل آينده نباشد ديگر نمي‌تواند به کنارصندل برگردد تا کارهاي مقطعي انجام دهد يا مجبور شود کاوش را نيمه‌کاره رها کند.
در گفت‌وگويي که با دکتر سيد سجادي داشتم وي با يادآوري اينکه ديگر نبايد منتظر اشياي جديد مشابه آنچه که در دهة 80 از برخي محدوده‌هاي دشت جيرفت پيدا شد باشيم، گفت: «بعد از سيل دهة هشتاد خورشيدي بود که مردم و باستان‌شناسان متوجه شدند نه گنج که گنجينة گرانبهايي در تپه‌ها و قبرستان‌هاي دشت جيرفت وجود دارد. با بيرون آمدن اشياي سنگ کلريت گرانبها با نقوش زيبا بود که اسم جيرفت بر سر زبان‌ها افتاد اما بنده بارها گفته‌ام به هيچ عنوان نبايد انتظار داشت باز هم چنين اشيايي از دل خاک خارج شود چون تمام همّ و غم مردم در هزارة سوم پيش از ميلاد، زندگي پس از مرگ بوده و آنچه که به‌دست مي‌آوردند پس از مرگ‌شان در گورها گذاشته مي‌شد؛ شايد زندگي روزمره ضعيفي داشته‌اند اما به زندگي پس از مرگ توجه فراوان داشتند و اشياي گرانبها همراه آن‌ها دفن مي‌شد».
وي افزود: «متاسفانه تمام گورستان‌هاي اين منطقه يا چپاول شد يا توسط افرادي ناآگاه از بين رفت. بنابراين هر گروه باستان‌شناسي که در جيرفت کار مي‌کند نبايد انتظار چنين اشيايي داشته باشد مگر اينکه به صورت تصادفي گورستان جديدي پيدا شود».
سيدسجادي ادامه داد: «در مناطق مسکوني معمولا اشيايي (که در باور عموم به آن عتيقه مي‌گويند) پيدا نمي‌شود بلکه ممکن است اشيا و موادفرهنگي مطالعاتي مثل سرباره فلز، اثر مهر نيمه‌کاره و سفال شکسته و ... پيدا شود. بنابراين نه اين‌بار و نه هيچ‌‌وقت ديگر در انتظار اشيا نباشيد».
ديوار دژ
سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل سپس گفت: «ما در اين فصل از کاوش‌ها به دنبال آن بوديم که فضاي معماري پيش از تاريخ کنارصندل را بازسازي کنيم و مجبور بوديم کار را در مناطق مسکوني تمرکز کنيم تا ساختمان‌هاي گوناگون اداري و مسکوني و معابد و کاخ شاه يا خانة حاکم و کارگاه‌هاي صنعتي را پيداکنيم. به همين دليل در شش گمانة بزرگ در شش قسمت از تپه کار را شروع کرديم».
وي افزود: «يکي از کارهايي که ميل داشتم حتما انجام شود فعال کردن کارگاهي براي پيدا کردن بخش بالايي ديوار دژ در مرتفع‌ترين قسمت تپه بود که انجام شد. در بخش ديگري از تپه کارگاهي فعال کرديم که به نظر من محل دورريز اشيا و موادي بود که استفاده از آن تمام شده بود؛ مثل وقتي که کاغذي که استفاده مي‌کنيم آن را در سطل زباله مي‌ريزيم».
وي با بيان اينکه کارگاه‌هاي ديگري هم بود که کمتر در آن کار شد، اظهار کرد: «آثار بخش بالايي ديوار دژ را پيدا کرديم و اين احتمال تقويت شد که دروازه‌اي در بخش جنوبي دژ وجود داشته است. منتها نتوانستيم کار را در اينجا تمام کنيم و تنها بخش‌هايي از ديوار را پيدا کرديم که فکر مي‌کنيم يکي از دروازه‌هاي جنوبي شهر باشد».
ابزارهاي حسابداري
سيدسجادي ادامه داد: «کار در کارگاهي که محل دورريز بود خيلي خوب پيش رفت. در اينجا قطعات بسيار زيادي شايد 700،800 قطعه ظروف شکسته که ظروف پيمانه بودند را پيدا کرديم. پيمانه‌ها سفالي و در شش اندازة مختلف هستند. همچنين، مقدار زيادي اثرمهر و ابزارهاي شمارشي و حسابداري در اين محل پيدا شد اما متاسفانه اين اشيا به قدري فرسوده بود که جز چند قطعه، بقية آن غيرقابل برداشت بود و ما تنها روي سطح زمين توانستيم آن را مشاهده و مستندسازي و عکس‌برداري کنيم».
وي بيان کرد: «اينجا کارگاه مهمي است چون براساس اين آثار لاک و مهر است که به بسياري از مسائل بازرگاني و اقتصادي پي مي‌بريم. با استفاده از نقوشي روي آن وجود دارد هم مي‌توانيم به ارتباطات اين منطقه با ساير مناطق در ايران يا خارج از ايران پي ببريم».
خمره‌هاي بزرگ
سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل جيرفت گفت: «در يکي ديگر از کارگاه‌ها بقاياي خردشدة خمره‌هايي که حدود 90 سانتي‌متر بلندي و حدود 85 سانتي‌متر قطر دارند را پيدا کرديم. در اين خمره‌ها معمولا غلات يا ساير مواد موردنياز روز نگهداري مي‌شده است».
وي با بيان اينکه سه گمانة ديگر هم در بخش‌هاي ديگري از اين محوطه زده شد، افزود: «ولي متاسفانه تا رسيديم به جايي که کار اصلي مي‌خواست شروع شود با کمبود بودجه مواجه شديم و کار متوقف شد».
سيدسجادي ادامه داد: «نياز داشتيم تا حداقل 40 روز ديگر کار را ادامه دهيم تا همة آنچه که به آن اشاره کردم به‌طور نسبتا کامل از زير خاک خارج شود ولي با کمال تاسف، به دليل نبود بودجه مجبور شديم کار را تعطيل کنيم».
وي اظهار کرد: «پر کردن مجدد اين گمانه‌ها و ترانشه‌ها لازم بود حتما انجام شود و انجام داديم چون اعتبار نداشتيم اين ترانشه‌ها را حفاظت کنيم بنابراين تنها راه حفاظت پر کردن مجدد آن بود».
وي خاطرنشان کرد: «در صورت تداوم حفاري مشکلي ايجاد نمي‌شود چون روي نقشه‌ها علامت‌گذاري شده و خالي کردن آن زمان زيادي نمي‌برد».
سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل جيرفت با تاکيد بر اينکه متاسفانه مجبور شديم وسط کار، کاوش را متوقف کنيم، گفت: «اگرچه تمام زمان مجوز يعني 45 روز را حفاري کرديم ولي حداقل 40 روز ديگر بايد کار مي‌کرديم تا مقدار بيش‌تري از اين آثاري که اشاره کردم از زير خاک خارج شود. الان اما مثل اين مي‌ماند خانه‌اي با نقشه‌اي زيبا ساخته باشيد ولي سقف آن را نسازيد!».
حفاري منسجم
سيدسجادي در بخش ديگري از اين گفت‌وگو بيان کرد: «بارها گفته‌ام و مجدد هم تکرار مي‌کنم با اين بودجه‌ها و اعتبارات حداقلي، اگر در کنارصندل حفاري نشود بهتر است چون حفاري بايد منسجم و در فصل‌هاي متوالي انجام شود و کارهاي مقطعي چندان فايده ندارد».
سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل جيرفت افزود: «دکتر شاهرخي مديرکل ميراث‌فرهنگي استان کرمان خيلي تلاش کردند تا اين فصل از کاوش انجام شود ولي متاسفانه اعتبارات مالي کافي وجود ندارد و آنچه که موردنظر همة ماست يعني معرفي بيش‌تر کنارصندل و دشت جيرفت، با اين اعتبارات امکان‌پذير نيست».
وي تصريح کرد: «اگر سال آينده اعتبار کافي نباشد من از ادامة حضورم در کنارصندل کنار مي‌کشم چون اين‌طور نمي‌شود کار کرد».
وي با بيان اينکه براي (هر فصل حفاري) در کنارصندل حداقل 10 ميليارد تومان بايد داشته باشم، تاکيد کرد: «با مبالغ ناچيز نمي‌توان کار کرد. ديديد که حفاري هم کرديم و مجبور شديم دوباره آن را بپوشانيم».
خطر مصادرة تمدن جيرفت
سيدسجادي با تاکيد بر حمايت پژوهشگاه ميراث‌فرهنگي از کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل گفت: «در استان کرمان هم استاندار و مسئولان رده بالا بايد از اين کاوش‌ها حمايت کنند. پولي که ما نياز داريم پول خرد شرکت‌هاي بزرگ است!». وي افزود: «اگر بخواهيم فرهنگ جيرفت و کرمان و ايران را معرفي کنيم بايد اعتبارات و اقدامات کافي داشته باشيم».
وي ادامه داد: «اينکه آثار اين تمدن در آينده به اسم کشورهاي ديگر ثبت شود، خطري خيلي جدي است. همين الان کشورهايي به خصوص همسايه‌هاي جنوبي با وجود زحمات دکتر مجيدزاده و تيم‌شان دارند در اين زمينه تلاش‌هايي مي‌کنند. مقالاتي را مي‌بينم که مي‌گويند آثاري مربوط به کشورهاي عربي جنوب خليج‌فارس يا افغانستان يا ترکمنستان است. ما براي اينکه جيرفت را معرفي کنيم بايد پول داشته باشيم».
وي اظهار کرد: «براي انجام کاوش‌ها نياز به 150 کارگر و 20 کارشناس داريم. نمي‌شود وسط کار مدام دست دراز کنيم که پول کارگران را بدهيد».
سرپرست کاوش‌هاي باستان‌شناسي کنارصندل جيرفت بيان کرد: «از استاندار محترم کرمان و پژوهشگاه ميراث‌فرهنگي و ساير مسئولان استدعا مي‌کنم اعتبار لازم براي فصل بعدي کاوش‌ها را تامين کنند آن هم از دو، سه ماه قبل از شروع کار؛ تا در روند انجام حفاري فکر و تمرکز ما فقط روي کار باشد نه اينکه دنبال تامين اعتبار باشيم».
وي تاکيد کرد: «اگر مي‌توانند اعتبار را تامين کنند من تا جايي که وسعم برسد هستم ولي اگر اين‌طور نباشد نمي‌توانم ادامه بدهم».
شايد پاييز آينده
سيدسجادي در پاسخ به اين پرسش که اگر اعتبارات تامين شود از چه زماني فصل بعدي کاوش‌ها آغاز خواهد شد؟ گفت: «با توجه به شرايط آب‌وهوايي جيرفت اگر اعتبار کافي باشد بهترين زمان اول مهرماه سال آينده است».
وي با يادآوري اينکه مجوز هر فصل از کاوش معمولا 45 روزه است، افزود: «من مي‌توانم براي کنارصندل مجوز بيش از 45 روز بگيرم و حدود سه ماه بي‌وقفه کار باستان‌شناسي در جيرفت انجام دهيم البته نبايد دغدغة اينکه پول بنزين ماشين و دستمزد کارگران چه شد را داشته
باشيم».
تاکيد بر حفاظت
اين باستان‌شناس در پاسخ به اين پرسش که در مدتي که در جيرفت نيستيد آيا يگان حفاظت به خوبي فعال هست؟ نگراني در اين خصوص نداريد؟ اظهار کرد: «مسائل حفاظتي در حوزة اختيارات من نيست ولي تمام سفارش‌هاي لازم را داشته‌ايم».
وي افزود: «در زماني که در جيرفت بوديم، در يکي از گمانه‌ها چند تکه استخوان در کنار يکي از خمره‌ها بود. شب کسي به خيال اينکه اينجا قبري است و داخل آن اشيايي وجود دارد کندوکاو کرده بود».
وي ادامه داد: «يگان حفاظت بايد شب‌ها هم حتما در کنارصندل گشت‌زني داشته باشد. تاکنون يگان بد عمل نکرده ولي بايد تلاش بيش‌تري براي حفاظت از کنارصندل داشته باشند».
نظر خود را بنویسید