اسما پورزنگی‌آبادی
به‌تازگی مدیرکل میراث‌فرهنگی استان کرمان اعلام کرده که در تلاشند تا با مشارکت بخش خصوصی، موزه تخصصی گلیم و دستبافته‌های عشایری را در آب‌انبار مجموعۀ گنجعلی‌خان راه‌اندازی کنند. این در حالی است که کرمان با وجود اینکه به‌عنوان شهر ملی صنایعدستی ثبت شده و ظرفیت‌های گسترده‌ای در این بخش دارد هنوز یک موزه جامع صنایعدستی ندارد!
کاظم حسین‌زاده ـ کارشناس و مشاور صنایعدستی مدیرکل میراث‌فرهنگی می‌گوید که پیشنهاد راه‌اندازی موزه صنایعدستی در ساختمان موسوم به کاخ‌استانداری را مطرح کرده‌اند اما تاکنون به آن پاسخی داده نشده است.
او با بیان اینکه حوزۀ صنایعدستی بخش مهمی از فرهنگ و هنر ماست، اظهار می‌کند: «همین اندازه که آثار تاریخی مهم و ارزشمند هستند و قدمت دارند، صنایعدستی هم مهم است و تاریخ و پیشینه دارد».
وی می‌افزاید: «با چنین تاریخ و فرهنگ و پیشینۀ غنی‌ای که داریم حتما باید بتوانیم با گذشتۀ خود ارتباط برقرار کنیم و موزه می‌تواند پلی بین گذشته و آینده باشد ضمن اینکه می‌تواند برای توسعه و ترویج و فرهنگسازی و آیندۀ رشته‌های هنر دستی مفید باشد».
وی ادامه می‌دهد: «علاوه بر این، شهر کرمان اگر می‌خواهد به‌عنوان یک برند جهانی مطرح شود وجود موزه صنایعدستی یکی از شاخص‌های امتیازآور در این خصوص است».
وی اضافه می‌کند: «موزه در زمینۀ حفظ هویت و اصالت گذشته و توسعه و خلاقیت و نوآوری بر مبنای هویت و اصالت هنرهای دستی نیز موثر است».
حسین‌زاده با یادآوری مجدد ظرفیت‌های استان اظهار می‌کند: «ایران یکی از قطب‌های برتر صنایعدستی دنیا محسوب می‌شود و در کشور اگر بخواهیم سه استان شاخص و برتر هم از لحاظ پیشینه و هم وضعیت حال حاضر صنایعدستی نام ببریم، یکی از آن‌ها کرمان است».
وی با تاکید بر ضرورت راه‌اندازی موزه جامع صنایعدستی در کرمان خاطرنشان می‌کند: «همۀ آنان که در این حوزه فعالند؛ چه کسانی که تولیدات صنایعدستی انجام می‌دهند و چه کسانی که محقق و پژوهشگر و چه آن‌ها که علاقه‌مند و خریدار هستند از طریق موزه هم می‌توانند با گذشته ارتباط بگیرند و هم برای آیندۀ این هنر ـ صنعت الگو بگیرند».
طرح‌های ناتمام
حسین‌زاده در پاسخ به این پرسش که با وجود این ضرورت و اهمیت چرا تاکنون از سوی میراث‌فرهنگی حتی در حد ایده هم راه‌اندازی موزه صنایعدستی در کرمان مطرح نشده است؟ می‌گوید: «در دوره‌های گوناگون این موضوع مطرح شده است».
معاون سابق میراث‌فرهنگی استان کرمان می‌افزاید: «یکی از شاخص‌های مهم سیرجان که شهر جهانی گلیم شد، راه‌اندازی موزه بود. پس از ثبت جهانی، با همت مدیران وقت شهرستان مکانی مشخص کردیم و اقداماتی برای راه‌اندازی موزه انجام دادیم ولی این کار نهایی نشد. تا آن زمان که مسئولیت داشتم طراحی داخلی موزه سیرجان هم انجام شده بود. فکر می‌کنم موزه گلیم 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. اگر همتی باشد طی شش ماه تا یک سال این موزه راه‌اندازی می‌شود».
وی ادامه می‌دهد: «چندین بار بر راه‌اندازی موزه صنایعدستی در کرمان نیز تاکید کردیم».
حسین‌زاده می‌گوید: «اما این اقدام تنها از طرف میراث‌فرهنگی محقق نمی‌شود و باید اجماع‌نظر و حمایت جدی از سوی ارگان‌های متعدد باشد».
وی با بیان اینکه وجود موزه‌ای در شان استان می‌تواند ماندگاری گردشگران را نیز افزایش دهد، می‌افزاید: «بنده در زمان مسئولیتم نامه‌ای به استاندار محترم نوشتم و توضیح دادم که فعالیت‌های اداری را در هر ساختمانی می‌توان انجام داد و بنای کاخ‌استانداری هم از لحاظ موقعیت مکانی و هم ساختار و فضا و متراژی که دارد می‌تواند موزۀ قابلی برای صنایعدستی باشد».
حسین‌زاده در پاسخ به این پرسش که آیا استانداری با این پیشنهاد موافقت نکرد یا کار در دست پیگیری است؟ اظهار می‌کند: «کار در فرایند اداری افتاد و برخی مدیران هم جابه‌جا شدند و تغییر کردند و این اتفاق هنوز نیفتاده است».
وی در پاسخ به این پرسش که در زمان کدام استاندار این پیشنهاد را مطرح کردید؟ بیان می‌کند: «این پیشنهاد را در زمانی که آقای فعالی مدیرکل میراث‌فرهنگی استان بودند به آقای دکتر فداکار ارائه کردیم».
وی خاطرنشان می‌کند: «به نظر می‌رسد آن‌چنان که نیاز است عزم راسخی در این زمینه وجود ندارد».
خروج آثار قدیمی از کشور
حسین‌زاده در پاسخ به این پرسش که اگر قرار باشد موزۀ صنایعدستی در شهر کرمان راه‌اندازی و ساختمان آن هم تامین شود آیا اشیای موزه‌ای به اندازۀ کافی داریم؟ می‌گوید: «استان کرمان به لحاظ صنایعدستی بسیار غنی است و آثار فراوانی از مسگری و دستبافته‌ها گرفته تا سوزن‌دوزی و انواع رشته‌های دیگر داریم».
وی می‌افزاید: «آثار قدیمی‌ای هم داریم که دست مردم هستند و خیلی از آن‌ها نمی‌دانند چطور باید از این اشیاء نگهداری کنند. موزه که باشد می‌توان آن را به موزه منتقل کرد».
وی ادامه می‌دهد: «ما متاسفانه برای این داشته‌های خود اهمیت زیادی قائل نمی‌شویم ولی در دیگر کشورها این اشیاء را به‌عنوان آثار فرهنگی و هنری مهم و ارزشمند خریداری می‌کنند. شاید 10،20 سال دیگر خیلی از آثار از شهر و استان خارج شده باشند و این می‌تواند بدترین اتفاق برای یک فرهنگ و هنر با این پیشینۀ تاریخی باشد که داریم به راحتی از آن می‌گذریم».
غفلت از صنایعدستی
این کارشناس صنایعدستی با بیان اینکه در استان رویکرد بیش‌تر به سمت استخراج معادن و حمایت از صنایع است، اظهار می‌کند: «در واقع ما دست در جیب خود کرده‌ایم و از آن برمی‌داریم بدون اینکه چیزی جایگزین کنیم».
وی بیان می‌کند: «این در حالی است که سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنایعدستی و گردشگری و میراث‌فرهنگی ارزش‌افزودۀ جدیدی را برای ما ایجاد می‌کند».
وی تاکید می‌کند: «سنگ‌آهن و مسی که از استان خارج شد برای همیشه رفته و چیزی جایگزین آن نمی‌شود ولی رونق صنایعدستی و گردشگری ارزش فراوانی ایجاد می‌کند بدون اینکه چیزی را از دست داده باشیم».
حسین‌زاده می‌افزاید: «ما منکر توانایی‌های صنعتی و توسعۀ آن نیستیم ولی حرف‌مان این است که نباید به‌راحتی از کنار حوزه‌ای مثل صنایعدستی که این‌قدر غنی است و دنیا دارد روی آن سرمایه‌گذاری می‌کند و می‌تواند به اشتغال و اقتصاد و فرهنگ ما کمک می‌کند عبور کنیم».
موزه گلیم در شهر کرمان
وی در پاسخ به این پرسش که آیا با راه‌اندازی موزه گلیم در آب‌انبار علیمردان‌خان که اخیرا از سوی مدیرکل میراث‌فرهنگی خبر آن اعلام شده موافقید؟ می‌گوید: «من هم این خبر را خواندم. فکر می‌کنم هرچه که از راه‌اندازی چنین موزه‌هایی حمایت شود خوب است».
وی با تاکید بر اینکه باید موزه‌ای جامع با انواع رشته‌ها هم داشته باشیم، ادامه می‌دهد: «استان ظرفیت بسیار غنی‌ای در دستبافته‌های عشایری و روستایی و شهری دارد و این موزه می‌تواند موثر باشد ضمن اینکه آب‌انبار هم سال‌هاست که بلااستفاده مانده است».
معاون سابق صنایعدستی استان کرمان در پاسخ به این پرسش که چرا در حالی که صنایعدستی ویژۀ شهر کرمان چیزی جز گلیم است و در سیرجان هم موزه‌ای برای گلیم در حال راه‌اندازی است، باز باید در آب‌انباری در شهر کرمان چنین موزه‌ای داشته باشیم؟ ضمن اینکه در گذشته پیشنهاد راه‌اندازی موزۀ مس در این بنای تاریخی مطرح شده بود؛ می‌گوید: «برای راه‌اندازی چنین موزه‌هایی باید متقاضی باشد».
وی با اشاره به مشارکت میراث‌فرهنگی با بخش خصوصی برای راه‌اندازی موزه گلیم در آب‌انبار اظهار می‌کند: «وقتی چنین کارهایی شروع می‌شود حتما میراث‌فرهنگی سرمایه‌گذار جذب کرده است. باید سرمایه‌گذار پای کار باشد وگرنه موزه مس هم می‌تواند مفید باشد».
چالش‌های کلان
مشاور صنایعدستی مدیرکل میراث‌فرهنگی استان کرمان در ادامۀ این گفت‌وگو اظهار می‌کند: «در زمان مسئولیتم صنایعدستی را آسیب‌شناسی کردیم و به دو مشکل کلان رسیدیم. یکی اینکه فاصله‌ای بین امروز و گذشتۀ صنایعدستی اتفاق افتاده و جایگاه آن مقداری تنزل پیدا کرده بود. برای حل این چالش، سعی کردیم صنایعدستی را به ادبیات توسعۀ استان برگردانیم و آن را به‌عنوان یک رکن اساسی برای توسعۀ استان مطرح کنیم».
وی ادامه داد: «چالش دیگر، کمبود اعتبارات حوزۀ صنایعدستی بود. آن زمان، از 23 شهرستان ما 11 شهرستان اعتباراتی در حد صفر داشتند! با همت مدیرکل وقت میراث‌فرهنگی و طی جلسات و پیگیری‌های متعدد با کارشناسان سازمان برنامه‌وبودجه توانستیم این مسئله را تا حدی حل کنیم».
وی اضافه می‌کند: «امیدواریم مثل گذشته نگاه مثبت به صنایعدستی ادامه داشته باشد».
نظر خود را بنویسید