اسما پورزنگی‌آبادی:
چالش کم‌آبی در شهر کرمان، علاوه بر شهروندان، فضای سبز شهر را نیز متاثر کرده است.
بنا به گزارش‌هایی که از سوی مسئولان شهرداری منتشر شده، کم‌آبی رو به وخامت گذاشته است. چهار ماه پیش، مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان گفت که اگر فکری به حال تامین آب نشود فضای سبز شهر کرمان تا چهار،پنج سال آینده از بین می‌رود.
مهندس مهدی زنگی‌آبادی، معاون فنی سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرمان نیز در گفت‌وگویی که به‌تازگی با او انجام دادم، از کاهش کیفی و کمی آب برای آبیاری فضای سبز خبر داد.
او با اشاره به افزایش عمق چاه‌ها و شوری بالای آن، از امیدهایی گفت که برای اختصاص سهم شهرداری از پساب پروژۀ فاضلاب دارند.
زنگی‌آبادی این انتقاد که شهرداری تماشاچی وضع موجود است را نپذیرفت و از راهکارهایی که دنبال کرده و می‌کنند سخن گفت که در ادامه می‌خوانید.
*آقای مهندس، مدت‌هاست که از سوی شهرداری اعلام می‌شود در تامین آب فضای سبز با مشکل مواجه شده‌اید و هم کمیت و هم کیفیت آب پاسخگوی نیاز نیست. در حال حاضر، برای آبیاری درختان بلوار جمهوری که به‌تازگی به‌جای نارون‌های قدیمی کاشته‌‌اید و به‌طور کلی شهر کرمان، با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟
بارندگی در کرمان بسیار کاهش پیدا کرده است. تغییرات اقلیمی هم مزید بر علت شده و نیاز آبی‌ای که گیاهان دارند نسبت به سال‌های قبل افزایش پیدا کرده چرا که هوا گرم‌تر شده است. برخلاف شهرهای دیگر که برای تامین آب فضای سبز، از قنات یا رودخانۀ دائمی یا سد استفاده می‌کنند تنها منبع آبی که شهرداری کرمان در اختیار دارد، چاه است که در پی عدم بارندگی و کاهش آن در سال‌های اخیر، جاه‌های جذبی شهروندان این چاه‌های شهرداری را تغذیه می‌کنند. با وجود اینکه اجرای شبکۀ فاضلاب شهری یکی از مطالبات دیرینۀ کرمانی‌هاست ولی این پروژه، تاثیراتی بر شبکۀ آب خام فضای سبز خواهد داشت چرا که باعث قطع ورودی آب چاه‌های جذبی به چاه‌های آب شهرداری می‌شود. کم‌بارشی و شرایط آب‌وهوایی باعث شده عمر چاه‌های شهرداری کم و عمق آن افزایش پیدا کند. از طرفی، کیفیت این آب حتی ماه به ماه در حال کاهش است. شوری (EC) آب چاه‌های شهرداری طی حدود 10 سال، از 3500 به 5000 رسیده است.
*یعنی به اندازۀ آب دریا شور شده‌اند؟
نه. شوری آب دریا بیش از 20 هزار است ولی براساس دسته‌بندی فائو، منابع آبی با شوری 5000 جزو منابع آب خیلی شور قرار دارند. همین شوری آب یکی از عواملی است که دست ما را در انتخاب گونه‌های گیاهی بسته است. در مجموع باید بگویم که برای آبیاری فضای سبز شهر کرمان با چالش‌های متعددی از کاهش کمیت آب و افزایش عمق چاه‌ها گرفته تا کاهش عمر مفید چاه‌ها و کاهش کیفیت آب آن مواجهیم. در بسیاری از مناطق شهر، آب منیزیمی شده و این شرایط اثرات منفی زیادی بر گونه‌های گیاهی گذاشته است.
*راه‌حل شهرداری هم برای حل مشکل آب فضای سبز این شده که مدام تمنا و خواهش کند تا سهم فضای‌سبز از پساب پروژۀ فاضلاب را بدهند. به‌جز این، راهکار دیگری ندارید یا راه‌هایی هست ولی امکان اجرای آن را ندارید؟
اجازه دهید من یک سوال از شما بپرسم؛ چاه‌های آبی داریم که عوامل و پارامترهای متعددی بر آن تاثیر دارد. الان آب این چاه‌ها بسیار شور شده و طی 10 سال آینده شورتر از این هم خواهد شد. چاه‌هایی که در گذشته در عمق 70، 80 متری آن به آب می‌رسیدیم الان به عمق 280 متر رسیده است. یعنی عمق آن تقریبا دو و نیم برابر افزایش پیدا کرده است، چاه‌هایی که قبلا 15 سال آبدهی داشت، در حال حاضر عمر آن به دو سال نمی‌رسد و زود خشک می‌شوند. آیا این چاه‌ها جزو منابع آبی پایدار به حساب می‌آیند یا ناپایدار؟
*مشخص است که جزو منابع پایدار به حساب نمی‌آیند اما آقای مهندس، ما شرایط کرمان را با اصفهان مقایسه می‌کنیم. این شهر هم مثل ما گرفتار کم‌آبی و خشکسالی و تغییر اقلیم است اما فضای سبز آن همیشه سرحال و شاداب است.
اصفهان زاینده‌رود را دارد و چاه‌های آب شهرداری عمدتا در حوالی آن قرار دارند. وقتی رهاسازی آب زاینده‌رود صورت می‌گیرد این چاه‌ها تغذیه می‌شوند. با کارشناسان شهرداری اصفهان صحبت کردیم، تایید کردند که رهاسازی زاینده‌رود، به‌دلیل بافت مناسب خاک، باعث تغذیۀ چاه‌ها و جبران بخشی از برداشت آب می‌کند. این در حالی است که عمدۀ بافت خاک کرمان در عمق نسبتا کم از سطح زمین، رسی است که حرکت آب در لایه‌ها را بسیار محدود می‌کند. رهاسازی و جریان زاینده‌رود بسیار کمک می‌کند تا شهرداری اصفهان تغذیۀ مصنوعی چاه‌های آب را انجام دهد و در تابستان و مواقع بحرانی، از این ذخیره استفاده کند.
*شهر یزد که زاینده‌رود ندارد. شرایط اقلیمی آن هم مشابه کرمان است. چرا فضای سبز یزد شاداب و سرحال است و مثل کرمان نابوده نشده است؟
بسیاری از شهرهای کشور از منابع آبی حاصل از پساب استفاده می‌کنند. اصفهان دو، سه تصفیه‌خانه با تولیدات خیلی بالا دارد. هر آبی که وارد می‌شود را تصفیه می‌کنند و در فضای سبز مورد استفاده قرار می‌دهند. پساب منبع آب پایداری برای فضای‌سبز شهرها است. در اصفهان علاوه بر آب چاه‌ها، از پساب هم استفاده می‌کنند. در شهر مشهد هم برای تامین آب فضای سبز علاوه بر استفاده از آب سد دوستی، چاه هم دارند و از پساب نیز استفاده می‌کنند. یزد هم بخشی از آب موردنیاز خود را از طریق پساب تامین می‌کند. کرمان فعلا این آب را در اختیار ندارد. در گذشته بیش از 22 درصد از آب موردنیاز فضای سبز شهر کرمان از شبکۀ توزیع آب شرب تامین می‌شد. در چهار، پنج سال اخیر و با شدت گرفتن بحران کمبود آب شرب، شهرداری شبکه آب خام را توسعه داد و در حال حاضر، کم‌تر از یک درصد از آب فضای‌سبز از آب شرب تامین می‌شود. این اقدام که ضروری هم بود و باید انجام می‌شد، بخشی از منابع آبی شهرداری را کاهش داد.
*با وجود همۀ این شرایط و محدودیت‌ها، راه‌حل مشخص شهرداری برای تامین آب فضای سبز چیست؟ به نظر می‌رسد شهرداری بیش‌تر تماشاچی این وضعیت است و برنامۀ خاصی برای تامین آب پایدار درختان و گل‌های شهر ندارد. این انتقاد را می‌پذیرید؟
تامین آب موردنیاز فضای‌سبز طبق قانون برعهدۀ وزارت نیرو است و شرکت‌های آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب سیاست‌گذاری و تامین این آب را انجام می‌دهند. فرض کنید منابع آبی که شهرداری در حال حاضر دارد ثابت هستند؛ که این فرض هم درست نیست چرا که به محض اینکه شبکۀ فاضلاب شهر کرمان تکمیل شود و به بهره‌برداری برسد، طی مدت شش ماه تا یک سال، اثر آن بر منابع آب شهرداری مشاهده خواهد شد و باعث خشکیدگی چاه‌های آب ما می‌شود. حالا فرض کنید این آب ثابت است، شهرداری می‌توانست از سیستم آب‌شیرین‌کن استفاده کند و کیفیت آن را افزایش دهد. این موضوع را پیگیری کردیم ولی این سیستم، پسابی دارد که به‌شدت برای خاک مضر است. از محیط زیست در این خصوص استعلام گرفتیم که اعلام کردند مجاز به انجام این کار نیستیم.
*یعنی شهرداری می‌خواست آب چاه‌های موجود را تصفیه کند؟
بله. می‌خواستیم با روش اُسمُز معکوس این آب شور را تصفیه کنیم و کیفیت آن را افزایش دهیم ولی به‌دلیل پساب مضر آن، محیط‌زیست با این اقدام مخالفت کرد. مکاتبات زیادی انجام داده‌ایم و سعی کرده‌ایم حساسیت موضوع را به اطلاع مدیران ارشد استان؛ استاندار محترم و فرماندار محترم و نمایندگان محترم مجلس برسانیم به گونه‌ای که آقای دکتر فداکار، استاندار محترم نیز تاکید کرده‌اند که باید سهم شهرداری از پساب پروژۀ فاضلاب داده شود چون ایشان به شرایط بحرانی تامین آب فضای شهر واقفند. پیشنهاد بعدی شهرداری این است که از پروژۀ انتقال آب خلیج‌فارس و دریای عمان سهمی برای فضای‌سبز شهر کرمان در نظر گرفته شود. حدود هفت سال است که در حال مکاتبه و پیگیری برای تامین آب فضای سبز هستیم. به همۀ مسئولان اعلام کرده‌ایم که شرایط بحرانی داریم و جز چاه منبع آب دیگری در اختیار ما نیست و باید کمک کنند تا بتوانیم فضای‌سبز شهر را حفظ کنیم و در ادامه، توسعه بدهیم.
*برای انتقال آب خلیج‌فارس هم موافقت شده که سهمی به شهرداری داده شود؟
به‌دنبال تاکید شورای محترم شهر و دستور شهردار محترم در حال پیگیری هستیم و امیدواریم به نتیجۀ مطلوب برسیم. ما قبول داریم تامین آب شرب بر فضای سبز اولویت دارد اما با توجه به شرایط بحرانی چاه‌های آب شهرداری، ما هم نیاز به منبع آب پایدار داریم.
*پس آقای مهندس، مرگ و زندگی فضای سبز شهر کرمان به منابع آب پایداری مثل پساب فاضلاب وابسته است ولی فعلا خبری از تامین این آب نیست بنابراین در کوتاه‌مدت همچنان مشکل آب درختان و گیاهان شهر باقی است.
آقای دکتر فداکار دستور داده‌اند سهم شهرداری از پساب فاضلاب داده شود و قرار است در فاز اول حدود 100 لیتر بر ثانیه از این آب به شهرداری تحویل دهند. این، برای شروع کار خوب است.
*با دستور استاندار موافقت شده است؟
فکر می‌کنم تا چند هفتۀ آینده این موضوع نهایی شود و بعد از هفت، هشت سال پیگیری، سهم شهرداری در پروژۀ فاضلاب لحاظ شود ولی باید مطالبۀ بیش‌تری داشته باشیم تا سهم شهرداری از این پساب افزایش پیدا کند چون با این 100 لیتر بر ثانیه، نه‌تنها مشکل حفاظت از فضای‌سبز به‌طور کامل حل نمی‌شود بلکه توسعه‌ای هم نمی‌توانیم داشته باشیم.
نظر خود را بنویسید