گروه اقتصاد ـ دومين دوره از رويداد کرمان‌آيدکس قرار است از 24 تا 27 ارديبهشت‌ماه برگزار شود. به بهانة برگزاري اين رويداد، خبرنگار اکوايران (زهرا کريمي) گفت‌وگويي با محسن جلال‌پور، رئيس پيشين اتاق ايران و کرمان داشته است. در اين گفت‌وگوي تصويري، جلال‌پور با اشاره به اينکه عمدة توسعة کرمان در دهه‌هاي گذشته برپاية منابع خدادادي بوده است، يادآور شد: در چند دهة اخير ظرفيت‌ها و موقعيت‌ها و شرايطي که کرمان دارد فراموش شده و بدون نگاه به ظرفيت‌ها و محدوديت‌هاي استان، اقداماتي انجام شده که امروز ثمرة خوبي برجاي نگذاشته است. او معتقد است سرمايه‌گذاري‌ها و نگاه جديد به توسعة کرمان بايد براساس شرايط جديد اتفاق بيفتد و در اين راستا پيشنهاد مي‌کند که فعالان اقتصادي اعم از پسته‌کاران و شرکت‌هاي معدني راه جديدي در پيش بگيرند و در سرمايه‌گذاري‌هاي جديد توسعة پايدار و آيندة استان را مدنظر داشته باشند. او با بيان اينکه کرمان استاني پهناور است که ظرفيت‌هايي بالقوه دارد و شرايط خاصي را در دهه‌هاي گذشته تجربه کرده است، اظهار کرد: «امروز اما کرمان برخي از داشته‌هاي خود را به مرور زمان از دست داده و در مسير جديدي قرار گرفته و بايستي شرايط پيش‌رو براي مردم و سرمايه‌گذاران و فعالان اقتصادي تبيين و مشخص شود تا سرمايه‌گذاري‌ها و نگاه جديد به توسعة کرمان براساس شرايط جديد اتفاق بيفتد».
وي افزود: «کرمان‌آيدکس که دومين همايش آن به‌زودي برگزار مي‌شود نگاهي گفتمان‌محور به توسعة پايدار کرمان در دهه‌هاي پيش‌رو دارد». جلال‌پور ادامه داد: «اين رويداد مي‌خواهد وضعيت امروز کرمان را با ظرفيتهاي موجود و توانايي‌ها و مزيت‌هايي که هنوز در کرمان امکان‌پذير است و يا تازه زاده شده را براي همة فعالان اقتصادي روشنگري کند. همچنين، توسعة پايدار براساس مزيت‌ها، ظرفيتهاي موجود را در کرمان پايهگذاري کند». وي اضافه کرد: «مدل‌هاي جديد سرمايه‌گذاري و نگاه جديد به توسعة کرمان درکرمان‌آيدکس مطرح است».
توسعه با اتکا به منابع خدادادي
اين کارشناس و فعال اقتصادي در پاسخ به اين پرسش که آيا در حال حاضر، کرمان استاني توسعه‌يافته است و توسعة آن به‌طور مطلوبي رقم خورده است؟ توضيح داد: «کرمان جزو استان‌هاي کشور است و نمي‌توان آنچه که به‌عنوان توسعه در دنيا مطرح است را به کرمان يا ديگر استان‌هاي کشور نسبت داد ولي در بين استان‌هاي کشور، کرمان نسبت به ظرفيت‌ها و امکان و جمعيتي که داشته توسعة قابل‌قبولي را تجربه کرده؛ هرچند که عرض کردم ايران را نمي‌توان يک کشور توسعه‌يافته در دنيا قلمداد کرد ولي در حد توسعه‌اي که در کشور اتفاق افتاده کرمان هم همراه بوده و در برخي موارد شايد از بقية استان‌ها جلوتر هم باشد».
وي سپس با بيان اينکه آنچه که امروز کرمان دارد به ظرفيتهاي محدود خدادادي و طبيعي اين منطقه مرتبط است، اظهار کرد: «به اين معنا که عمدة توسعة کرمان در دهه‌هاي گذشته برپاية منابع خدادادي بوده است که نمونة آن آب است که در بخش کشاورزي استفاده فراوان و بي حد و حصري از آن داشته‌ايم يا معادن کرمان، خاک کرمان، اقليم و ساير ظرفيتهاي طبيعي است». وي افزود: «البته در اين چند دهه، مزيت‌سازي‌هاي ديگري هم در کرمان رخ داده که توسعة صنعتي در استان است. مي‌توان گفت مسئولين استان در دهه‌هاي گذشته نگاه توسعه‌اي بهتري نسبت به ديگر استان‌ها و مناطق کشور که فقط از ظرفيت خدادادي بهره برده‌اند داشته‌اند». وي ادامه داد: «مثلا خودروسازي بم را مي‌توان از مزيت‌هاي خلق‌شده در استان قلمداد کنيم يا هوايپمايي ماهان هم يک مزيت جديد خلق‌شدة ديگر است اما توسعه‌هايي مثل گل‌گهر، مس يا توسعة کشاورزي بر پاية استفادة شايد غيرمعقول از آب را بايد توسعه‌اي برمبناي مزيت‌هاي خدادادي و طبيعي کشور و استان قلمداد کنيم». جلال‌پور گفت: «در مجموع، بنده به‌عنوان يک فعال اقتصادي يا کسي که حدود 20 سال تجربة مسئوليت در اتاق و حضور در مجامع و عرصه‌هاي توسعة استان را داشته‌ام مي‌توانم بگويم بيش از70 درصد از توسعه کرمان برپاية ظرفيتهاي خدادادي و برخي موارد حتي استفادة بي‌رويه از آب و خاک و حتي استفادة بيش از حد متعارف از معادن استان بوده و کم‌تر از 30 درصد مزيت‌سازي و ايجاد مزيت جديد در استان داشتيم و اين وضعيت را در توسعة امروز استان کرمان مي‌توان آشکارا مشاهده کرد».
توازن در توسعه
وي در پاسخ به اين پرسش که آيا توسعة کرمان متوازن بوده است؟ اظهار کرد: «سعي در توازن توسعه در کرمان از استان‌هاي ديگر بيش‌تر و بهتر بوده است».
وي افزود: «کرمان 26 شهرستان دارد و پهناورترين استان کشور است اما جمعيت کمي دارد. نسبت جمعيت به مساحت استان بسيار اندک است؛ در حالي که حدود 11 درصد خاک کشور را داريم ولي حداکثر چهار درصد از جمعيت کشور در اين جغرافيا سکونت دارند».
وي با بيان اينکه اين وضعيت، شرايط خاصي براي کرمان ايجاد کرده است، ادامه داد: «در اين شرايط و با توجه به محدود بودن منابع به خصوص آب ما مي‌توانيم به توسعه‌اي که در کرمان اتفاق افتاده نمرة خوبي بدهيم». وي توضيح داد: «مسئولين استان به خصوص در چند دهة اول بعد از انقلاب، نگاه متوازني به توسعه داشند به طوري که اگر کاري در کرمان انجام دادند همزمان در سيرجان هم برخي از امکانات موجود را به توسعه تبديل کردند يا در بم اگر مزيتي نبوده شرايطي را ايجاد کردند، در جيرفت و رفسنجان و شهربابک و بافت و ... هم اقداماتي صورت گرفته است». جلال‌پور اظهار کرد: «اگرچه همة مناطق وضعيت مشابهي ندارند و شايد برخي شهرستان‌ها به دليل ظرفيتهاي فراواني که داشتند يا تلاش بيش‌تر نمايندگان مجلس و مسئولين وقت و مردم شهرستان توسعة بيش‌تري پيدا کردند ولي در مجموع هر 26 شهرستان استان کرمان تا امروز در يک مسير تقريبا قابل‌قبول در توازن در توسعه پيش رفته‌اند».
توسعه با فراموشي واقعيت‌ها
پرسش ديگري که خبرنگار اکوايران با جلال‌پور مطرح کرد اين بود: کرمان استاني پهناور است و از لحاظ منابعي مثل آب در مضيقه است. در گذشته توسعه‌اي را تجربه کرده و همچنان به دنبال توسعة بيش‌تر است. توسعة امروز استان بر چه پايه و از چه نوعي است؟
جلال‌پور در پاسخ گفت: «اگر به کرمانِ سده و سده‌هاي گذشته برگرديم و بررسي و غوري در اين منطقه داشته باشيم، مشخص مي‌شود اين استان با همة پهناوري که در گذشته و امروز داشته و با وجود محدوديت‌هاي بسيار زياد از جمله در منابع آبي يا داراي بودن هواي نه‌چندان مساعد براي کشاورزي و با اينکه بخش عمده‌اي از اين استان کويري است، مردم کرمان با سه خصوصيت شاخص و بارز توانسته‌اند در همة زمان‌ها در توسعة استان و پيشبرد امور و زندگي روزمره و آتي خود به پيشرفت‌هاي قابل‌قبولي دست يابند».
وي در توضيح اين سه ويژگي اظهار کرد: «کرماني‌ها مردماني صبور و باحوصله‌اند، تلاش فراوان مي‌کنند و اهل مدارا هستند».
وي با تاکيد بر اينکه کم‌تر مي‌بينيد که مردم اين خطه از اين سه خصوصيت فاصله داشته باشند، ادامه داد: «با اين روحيه، در طول سده‌هاي گذشته، مسير توسعه و پيشرفت را براي استان خود فراهم کردند؛ اگر آب نداشتند با استفاده از قنات که شايد يکي از پيشرفته‌ترين روش بهره‌برداري آب تا همين امروز در دنيا قلمداد شود تا 24 درصد از باغات را در کرمان ايجاد کرده‌اند؛ باغاتي که بيش‌ترِ محصولات آن از جمله پسته و خرما براي به ثمر رسيدن نياز به زمان زيادي دارد».
جلال‌پور بيان کرد: «براي پسته هشت تا 10 سال و براي خرما 15 سال بايد صبر کرد تا به محصول رسيد يا بافت فرش که در کرمان بسيار رواج داشته و دارد، شايد چندين سال نياز باشد تا پشت دار بنشينند و ببافند اما مردمان اين منطقه حوصله و صبر و تلاش را به کار بردند و توانستند صنعتي را در کشور پايهگذاري کنند که امروز خيلي از استان‌ها و کشورها از اين صنعت بهره‌برداري مي‌کنند».
وي با تاکيد بر اينکه هرچه در کرمان مي‌بينيد حاصل صبر و تلاش و بردباري و مداراي مردم با اين طبيعت و اقليم بوده است، افزود: «اما شايد در چند دهة اخير بنا به اتفاقاتي که در توسعة تکنولوژي و پيشرفت و ارتباطات جهاني به وجود آمده کرماني‌ها ظرفيت‌ها و موقعيت‌ها و شرايطي که دارند را فراموش کرده‌اند و بدون نگاه به ظرفيت‌ها و محدوديت‌هاي استان خود، اقداماتي انجام داده‌اند که امروز متاسفانه ثمرة خوبي برايشان نداشته است». وي به‌عنوان نمونه به بهره‌برداري از منابع آبي اشاره و اظهار کرد: «تا زماني که قنات‌ها وجود داشتند هيچ مشکلي در تامين آب کرمان نبوده است ولي از زماني که پمپ‌ها و تکنولوژي‌هاي جديد رايج شد، بدون توجه به ظرفيت و توان استان، چاه‌هاي زيادي حفر شد و کار به‌جايي رسيد که امروز مسئلة اصلي استان، آب است».
وي اضافه کرد: «آنچه در سده‌هاي گذشته رخ داده کاملا قابل دفاع است ولي در دهه‌هاي اخير آنچه اتفاق افتاده شايد در بخش‌هايي متاسفانه غيرقابل جبران و دفاع باشد».
جلال‌پور گفت: «در حال حاضر، همايش آيدکس و مسئولين استان و اتاق بازرگاني و همة دلسوزان به اين نتيجه رسيده‌اند که بايد تعريف جديدي از اقتصاد، توسعه و سرمايه‌گذاري در کرمان داشته باشيم و براساس ظرفيتهاي موجود و قابل استفاده و تداوم اقدام کنيم». وي اظهار کرد: «امروز نمي‌توانيم در کرمان کشاورزي را برپاية استفادة بي‌رويه از منابع آب تعريف کنيم. نمي‌توانيم از چاه‌ها به اندازة 50 سال گذشته آب برداريم. اگر آبي هم بود؛ که نيست، نبايد مثل دهه‌هاي گذشته رفتار کنيم».
وي با بيان اينکه در حال حاضر در برخي مناطق استان آب تلخ و شور از عمق 300 متري چاه بيرون مي‌آيد، افزود: «اين وضعيت، لايه‌هاي خاک را نيز تحت تاثير قرار داده و در کيفيت خاک هم مشکل جدي پيدا کرده‌ايم».
رئيس پيشين اتاق ايران ادامه داد: «در کرمان بايد شرايط موجود را تبيين کنيم و ببينيم پايه‌هاي توسعة استان چه خواهد بود و چه بايد انجام داد تا تمدن استان و زندگي نسل آينده قابل قبول و قابل تداوم و توسعه باشد».
وي خاطرنشان کرد: «اين گفتمان جديد که توسعة پايدار برمبناي ظرفيتهاي موجود و جديد استان باشد پايه‌اي براي همايش‌هاي آيدکس شده که امسال دومين دوره از آن برگزار خواهد شد».
آسيب‌شناسي سرمايه‌گذاري‌هاي موجود
در بخش ديگري از اين گفت‌وگو، جلال‌پور در پاسخ به اين پرسش که چه پيشنهاد و توصيه‌اي براي رويداد آيدکس دارد؟ گفت: «پيشنهاد نخست بنده به برگزارکنندگان رويداد اين بوده که به سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده و نتايج مثبت و منفي آن و موانع و مشکلاتي که در مسير آن وجود داشته و هنوز هم وجود دارد که موجب شده برخي از سرمايه‌گذاري‌ها امروز در حال تعديل نيرو و شايد در آستانة تعطيلي باشند پرداخته شود».
وي با بيان اينکه برگزارکنندگان همايش از اين پيشنهاد استقبال کردند، افزود: «در حال مصاحبه با تعداد زيادي از سرمايه‌گذاران چند دهة اخير استان هستيم که بدانيم چه موانع و مشکلاتي داشتند و اگر امروز بخواهند سرمايه‌گذاري کنند چه انتخاب و تصميمي خواهند داشت و آيندة کرمان را چطور مي‌بينند؟».
وي اضافه کرد: «هرچند ارائة اين مصاحبه‌ها در جريان همايش به‌دليل فرصت کوتاهي که هست امکان‌پذير نيست اما مي‌تواند در قالب مستندهايي براي علاقه‌مندان توسعة استان ارائه شود». اين فعال اقتصادي تصريح کرد: «پاية توسعة آيندة استان حتما بايد برمبناي شرايط موجود باشد». جلال‌پور ادامه داد: «در دنيا و حتي خود کشور به اين باور رسيده که به جاي وابستگي به منابع، بايد به نيروي انساني و خلاقيت و ابتکار و ايده وابستگي داشته باشيم و اين موضوع خوشبختانه در پنل‌هاي متعدد همايش ديده شده است».
سرمايه‌گذاري براي توسعة پايدار
رئيس پيشين اتاق کرمان و ايران اظهار کرد: «يک پيشنهاد خاص و مشخص هم دارم؛ اينکه به مجموعه‌هايي که در سال‌هاي گذشته از ظرفيتهاي خدادادي کرمان استفاده کردند اين را بايد منتقل کنيم که موظفيم آنچه که در توان داريم را در روال‌هاي جديد و نيازها و ظرفيتهاي جديد براي توسعه و بقاي استان و آيندة کرمان به کار ببنديم».
وي توضيح داد: «ما از منابع آب‌هاي زيرزميني بهره‌برداري کرديم و پسته و اشتغال توليد کرديم و در کنار آن ثروتي خلق شده که عمدتا هم به خودمان برگشته است. به پسته‌کاران کرمان توصيه مي‌کنم حالا که از ظرفيتهاي استان استفاده و دانشي را خلق کرده‌اند، به‌ازاي آن، امروز در کشاورزي نوين و گلخانه‌ها و در محصولاتي که در دهه‌هاي آينده مي‌تواند جايگزين صادرات پسته کرمان بشود سرمايه‌گذاري کنند».
وي خاطرنشان کرد: «اينکه در شرايط کنوني و با وجود مشکلات و محدوديت‌هايي که در صنعت پسته ايجاد شده، پول آن را با ناباوري و يا ناآگاهي در استان يا کشوري ديگر سرمايه‌گذاري کنيم کار معقولي نيست، بلکه مي‌توانيم در محصولات گلخانه‌اي سرمايه‌گذاري کنيم».
جلال‌پور افزود: «همچنين، به‌عنوان فعال اقتصادي پيشنهاد و توصيه و خواهشم به گل‌گهر و مس که معادن عظيمي را در اختيار داشته‌اند اين است که از ثروت و سود خود در زمينه‌هاي متعددي که مي‌تواند پايه‌گذار توسعة آينده کرمان باشد سرمايه‌گذاري کنند». وي ادامه داد: «متاسفانه مي‌بينيم اين مجموعه‌هاي بزرگ به‌طور مداوم در حال توسعة فعاليت خود هستند. بنده گاهي غبطه مي‌خورم اين ميزان توسعه آن هم در شرايطي که خود متوليان مي‌گويند تا10 سال و 20 سال ديگر و حداکثر 50 سال ديگر ظرفيت استفاده از معادن را دارند چه دليلي دارد و چرا اين ايده را دنبال نمي‌کنند که بخشي از سرماية خود را در ظرفيتهاي ديگري در استان و با ايده‌ها و خلاقيت‌ها و افکار جديد و آنچه در دنيا به‌عنوان پايهگذاري توسعة پايدار تلقي مي‌شود هزينه نمي‌کنند تا آينده را براي کرمان بهتر و روشن‌تر بسازيم؟». وي با تاکيد بر اينکه حتما مي‌توانيم اين کار را در استان انجام دهيم، اظهار کرد: «امروز وظيفة ماست که سرمايه و ثروتي که از کشاورزي و معادن و يارانه‌هاي انرژي و آب و خاک و ... خلق کرده‌ايم را در بخش‌هايي سرمايه‌گذاري کنيم که پايداري توسعة استان و کشور را به‌دنبال داشته باشد». جلال‌پور گفت: «اين که مجدد در همين حوزه‌ها سرمايه‌گذاري کنيم و چيزي جايگزين نکنيم شايد ظلم و جفا به آيندگان باشد». وي تاکيد کرد: «در همايش آيدکس ضمن نگاه و بررسي موانع و اشتباهات و چالش‌ها و فوايد و مضار سرمايه‌گذاري‌هاي گذشته و استفاده از اين تجربه‌ها براي آينده، بايد روشن کنيم همة کساني که از ظرفيتهاي استان در دهه‌هاي گذشته استفاده کرده‌اند، سرمايه و ثروت و سود حاصل را به سرمايه‌گذاري‌هاي پايدار سوق دهند به گونه‌اي که توسعه و تمدن کرمان را در آينده رقم بزند».
اميدواري به آينده
جلال‌پور در پاسخ به اين پرسش که از نظر شما آيندة کرمان به چه سمتي مي‌رود؟ گفت: «اگر خوب عمل کنيم آينده بسيار درخشان است. در اقتصاد بن‌بستي نيست و هميشه مي‌توان راهي پيدا کرد اما آنچه نگران‌کننده است اين است که با چشم بسته همة ظرفيتهاي باقي‌ماندة موجود را به‌کار گيريم و آنچه که براي آيندگان برجاي مي‌گذاريم سرزميني باشد که از ظرفيتهاي آن استفاده کرده‌ايم و چيزي براي آن‌ها خلق نکرده‌ايم».
وي افزود: «اميدوارم با همايش‌هايي مانند آيدکس و راهکارهايي که ارائه مي‌شود و سياست‌هايي که مسئولان استان و همة دلسوزان دارند، مسير به سمتي برود که ظرفيتهاي موجود به نفع آينده و توسعة پايدار استان به کار گرفته شود».
نظر خود را بنویسید