گروه اقتصاد ـ دومین دوره از رویداد کرمان‌آیدکس قرار است از 24 تا 27 اردیبهشت‌ماه برگزار شود.
به بهانۀ برگزاری این رویداد، خبرنگار اکوایران (زهرا کریمی) گفت‌وگویی با محسن جلال‌پور، رئیس پیشین اتاق ایران و کرمان داشته است. در این گفت‌وگوی تصویری، جلال‌پور با تاکید بر اینکه توسعۀ کرمان نیاز به بازبینی و بازنگری دارد، تغییر رویکرد استان به سمت توسعۀ پایدار را یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌داند.
او با بیان اینکه کرمان استانی پهناور است که ظرفیت‌هایی بالقوه دارد و شرایط خاصی را در دهه‌های گذشته تجربه کرده است، اظهار کرد: «امروز اما کرمان برخی از داشته‌های خود را به مرور زمان از دست داده و در مسیر جدیدی قرار گرفته و بایستی شرایط پیش‌رو برای مردم و سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی تبیین و مشخص شود تا سرمایه‌گذاری‌ها و نگاه جدید به توسعۀ کرمان براساس شرایط جدید اتفاق بیفتد».
وی افزود: «کرمان‌آیدکس که دومین همایش آن به‌زودی برگزار می‌شود نگاهی گفتمان‌محور به توسعۀ پایدار کرمان در دهه‌های پیش‌رو دارد». جلال‌پور ادامه داد: «این رویداد می‌خواهد وضعیت امروز کرمان را با ظرفیتهای موجود و توانایی‌ها و مزیت‌هایی که هنوز در کرمان امکان‌پذیر است و یا تازه زاده شده را برای همۀ فعالان اقتصادی روشنگری کند. همچنین، توسعۀ پایدار براساس مزیت‌ها، ظرفیتهای موجود را در کرمان پایهگذاری کند». وی اضافه کرد: «مدل‌های جدید سرمایه‌گذاری و نگاه جدید به توسعۀ کرمان درکرمان‌آیدکس مطرح است».
توسعه با اتکا به منابع خدادادی
این کارشناس و فعال اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا در حال حاضر، کرمان استانی توسعه‌یافته است و توسعۀ آن به‌طور مطلوبی رقم خورده است؟ توضیح داد: «کرمان جزو استان‌های کشور است و نمی‌توان آنچه که به‌عنوان توسعه در دنیا مطرح است را به کرمان یا دیگر استان‌های کشور نسبت داد ولی در بین استان‌های کشور، کرمان نسبت به ظرفیت‌ها و امکان و جمعیتی که داشته توسعۀ قابل‌قبولی را تجربه کرده؛ هرچند که عرض کردم ایران را نمی‌توان یک کشور توسعه‌یافته در دنیا قلمداد کرد ولی در حد توسعه‌ای که در کشور اتفاق افتاده کرمان هم همراه بوده و در برخی موارد شاید از بقیۀ استان‌ها جلوتر هم باشد».
وی سپس با بیان اینکه آنچه که امروز کرمان دارد به ظرفیتهای محدود خدادادی و طبیعی این منطقه مرتبط است، اظهار کرد: «به این معنا که عمدۀ توسعۀ کرمان در دهه‌های گذشته برپایۀ منابع خدادادی بوده است که نمونۀ آن آب است که در بخش کشاورزی استفاده فراوان و بی حد و حصری از آن داشته‌ایم یا معادن کرمان، خاک کرمان، اقلیم و سایر ظرفیتهای طبیعی است». وی افزود: «البته در این چند دهه، مزیت‌سازی‌های دیگری هم در کرمان رخ داده که توسعۀ صنعتی در استان است. می‌توان گفت مسئولین استان در دهه‌های گذشته نگاه توسعه‌ای بهتری نسبت به دیگر استان‌ها و مناطق کشور که فقط از ظرفیت خدادادی بهره برده‌اند داشته‌اند». وی ادامه داد: «مثلا خودروسازی بم را می‌توان از مزیت‌های خلق‌شده در استان قلمداد کنیم یا هوایپمایی ماهان هم یک مزیت جدید خلق‌شدۀ دیگر است اما توسعه‌هایی مثل گل‌گهر، مس یا توسعۀ کشاورزی بر پایۀ استفادۀ شاید غیرمعقول از آب را باید توسعه‌ای برمبنای مزیت‌های خدادادی و طبیعی کشور و استان قلمداد کنیم».
جلال‌پور گفت: «در مجموع، بنده به‌عنوان یک فعال اقتصادی یا کسی که حدود 20 سال تجربۀ مسئولیت در اتاق و حضور در مجامع و عرصه‌های توسعۀ استان را داشته‌ام می‌توانم بگویم بیش از70 درصد از توسعه کرمان برپایۀ ظرفیتهای خدادادی و برخی موارد حتی استفادۀ بی‌رویه از آب و خاک و حتی استفادۀ بیش از حد متعارف از معادن استان بوده و کم‌تر از 30 درصد مزیت‌سازی و ایجاد مزیت جدید در استان داشتیم و این وضعیت را در توسعۀ امروز استان کرمان می‌توان آشکارا مشاهده کرد».
توازن در توسعه
وی در پاسخ به این پرسش که آیا توسعۀ کرمان متوازن بوده است؟ اظهار کرد: «سعی در توازن توسعه در کرمان از استان‌های دیگر بیش‌تر و بهتر بوده است».
وی افزود: «کرمان 26 شهرستان دارد و پهناورترین استان کشور است اما جمعیت کمی دارد. نسبت جمعیت به مساحت استان بسیار اندک است؛ در حالی که حدود 11 درصد خاک کشور را داریم ولی حداکثر چهار درصد از جمعیت کشور در این جغرافیا سکونت دارند».
وی با بیان اینکه این وضعیت، شرایط خاصی برای کرمان ایجاد کرده است، ادامه داد: «در این شرایط و با توجه به محدود بودن منابع به خصوص آب ما می‌توانیم به توسعه‌ای که در کرمان اتفاق افتاده نمرۀ خوبی بدهیم».
وی توضیح داد: «مسئولین استان به خصوص در چند دهۀ اول بعد از انقلاب، نگاه متوازنی به توسعه داشند به طوری که اگر کاری در کرمان انجام دادند همزمان در سیرجان هم برخی از امکانات موجود را به توسعه تبدیل کردند یا در بم اگر مزیتی نبوده شرایطی را ایجاد کردند، در جیرفت و رفسنجان و شهربابک و بافت و ... هم اقداماتی صورت گرفته است».
جلال‌پور اظهار کرد: «اگرچه همۀ مناطق وضعیت مشابهی ندارند و شاید برخی شهرستان‌ها به دلیل ظرفیتهای فراوانی که داشتند یا تلاش بیش‌تر نمایندگان مجلس و مسئولین وقت و مردم شهرستان توسعۀ بیش‌تری پیدا کردند ولی در مجموع هر 26 شهرستان استان کرمان تا امروز در یک مسیر تقریبا قابل‌قبول در توازن در توسعه پیش رفته‌اند».
توسعه با فراموشی واقعیت‌ها
پرسش دیگری که خبرنگار اکوایران با جلال‌پور مطرح کرد این بود: کرمان استانی پهناور است و از لحاظ منابعی مثل آب در مضیقه است. در گذشته توسعه‌ای را تجربه کرده و همچنان به دنبال توسعۀ بیش‌تر است. توسعۀ امروز استان بر چه پایه و از چه نوعی است؟
جلال‌پور در پاسخ گفت: «اگر به کرمانِ سده و سده‌های گذشته برگردیم و بررسی و غوری در این منطقه داشته باشیم، مشخص می‌شود این استان با همۀ پهناوری که در گذشته و امروز داشته و با وجود محدودیت‌های بسیار زیاد از جمله در منابع آبی یا دارای بودن هوای نه‌چندان مساعد برای کشاورزی و با اینکه بخش عمده‌ای از این استان کویری است، مردم کرمان با سه خصوصیت شاخص و بارز توانسته‌اند در همۀ زمان‌ها در توسعۀ استان و پیشبرد امور و زندگی روزمره و آتی خود به پیشرفت‌های قابل‌قبولی دست یابند».
وی در توضیح این سه ویژگی اظهار کرد: «کرمانی‌ها مردمانی صبور و باحوصله‌اند، تلاش فراوان می‌کنند و اهل مدارا هستند».
وی با تاکید بر اینکه کم‌تر می‌بینید که مردم این خطه از این سه خصوصیت فاصله داشته باشند، ادامه داد: «با این روحیه، در طول سده‌های گذشته، مسیر توسعه و پیشرفت را برای استان خود فراهم کردند؛ اگر آب نداشتند با استفاده از قنات که شاید یکی از پیشرفته‌ترین روش بهره‌برداری آب تا همین امروز در دنیا قلمداد شود تا 24 درصد از باغات را در کرمان ایجاد کرده‌اند؛ باغاتی که بیش‌ترِ محصولات آن از جمله پسته و خرما برای به ثمر رسیدن نیاز به زمان زیادی دارد».
جلال‌پور بیان کرد: «برای پسته هشت تا 10 سال و برای خرما 15 سال باید صبر کرد تا به محصول رسید یا بافت فرش که در کرمان بسیار رواج داشته و دارد، شاید چندین سال نیاز باشد تا پشت دار بنشینند و ببافند اما مردمان این منطقه حوصله و صبر و تلاش را به کار بردند و توانستند صنعتی را در کشور پایهگذاری کنند که امروز خیلی از استان‌ها و کشورها از این صنعت بهره‌برداری می‌کنند».
وی با تاکید بر اینکه هرچه در کرمان می‌بینید حاصل صبر و تلاش و بردباری و مدارای مردم با این طبیعت و اقلیم بوده است، افزود: «اما شاید در چند دهۀ اخیر بنا به اتفاقاتی که در توسعۀ تکنولوژی و پیشرفت و ارتباطات جهانی به وجود آمده کرمانی‌ها ظرفیت‌ها و موقعیت‌ها و شرایطی که دارند را فراموش کرده‌اند و بدون نگاه به ظرفیت‌ها و محدودیت‌های استان خود، اقداماتی انجام داده‌اند که امروز متاسفانه ثمرۀ خوبی برایشان نداشته است».
وی به‌عنوان نمونه به بهره‌برداری از منابع آبی اشاره و اظهار کرد: «تا زمانی که قنات‌ها وجود داشتند هیچ مشکلی در تامین آب کرمان نبوده است ولی از زمانی که پمپ‌ها و تکنولوژی‌های جدید رایج شد، بدون توجه به ظرفیت و توان استان، چاه‌های زیادی حفر شد و کار به‌جایی رسید که امروز مسئلۀ اصلی استان، آب است».
وی اضافه کرد: «آنچه در سده‌های گذشته رخ داده کاملا قابل دفاع است ولی در دهه‌های اخیر آنچه اتفاق افتاده شاید در بخش‌هایی متاسفانه غیرقابل جبران و دفاع باشد».
جلال‌پور گفت: «در حال حاضر، همایش آیدکس و مسئولین استان و اتاق بازرگانی و همۀ دلسوزان به این نتیجه رسیده‌اند که باید تعریف جدیدی از اقتصاد، توسعه و سرمایه‌گذاری در کرمان داشته باشیم و براساس ظرفیتهای موجود و قابل استفاده و تداوم اقدام کنیم».
وی اظهار کرد: «امروز نمی‌توانیم در کرمان کشاورزی را برپایۀ استفادۀ بی‌رویه از منابع آب تعریف کنیم. نمی‌توانیم از چاه‌ها به اندازۀ 50 سال گذشته آب برداریم. اگر آبی هم بود؛ که نیست، نباید مثل دهه‌های گذشته رفتار کنیم».
وی با بیان اینکه در حال حاضر در برخی مناطق استان آب تلخ و شور از عمق 300 متری چاه بیرون می‌آید، افزود: «این وضعیت، لایه‌های خاک را نیز تحت تاثیر قرار داده و در کیفیت خاک هم مشکل جدی پیدا کرده‌ایم».
رئیس پیشین اتاق ایران ادامه داد: «در کرمان باید شرایط موجود را تبیین کنیم و ببینیم پایه‌های توسعۀ استان چه خواهد بود و چه باید انجام داد تا تمدن استان و زندگی نسل آینده قابل قبول و قابل تداوم و توسعه باشد».
وی خاطرنشان کرد: «این گفتمان جدید که توسعۀ پایدار برمبنای ظرفیتهای موجود و جدید استان باشد پایه‌ای برای همایش‌های آیدکس شده که امسال دومین دوره از آن برگزار خواهد شد».
آسیب‌شناسی سرمایه‌گذاری‌های موجود
در بخش دیگری از این گفت‌وگو، جلال‌پور در پاسخ به این پرسش که چه پیشنهاد و توصیه‌ای برای رویداد آیدکس دارد؟ گفت: «پیشنهاد نخست بنده به برگزارکنندگان رویداد این بوده که به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده و نتایج مثبت و منفی آن و موانع و مشکلاتی که در مسیر آن وجود داشته و هنوز هم وجود دارد که موجب شده برخی از سرمایه‌گذاری‌ها امروز در حال تعدیل نیرو و شاید در آستانۀ تعطیلی باشند پرداخته شود».
وی با بیان اینکه برگزارکنندگان همایش از این پیشنهاد استقبال کردند، افزود: «در حال مصاحبه با تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران چند دهۀ اخیر استان هستیم که بدانیم چه موانع و مشکلاتی داشتند و اگر امروز بخواهند سرمایه‌گذاری کنند چه انتخاب و تصمیمی خواهند داشت و آیندۀ کرمان را چطور می‌بینند؟». وی اضافه کرد: «هرچند ارائۀ این مصاحبه‌ها در جریان همایش به‌دلیل فرصت کوتاهی که هست امکان‌پذیر نیست اما می‌تواند در قالب مستندهایی برای علاقه‌مندان توسعۀ استان ارائه شود».
این فعال اقتصادی تصریح کرد: «پایۀ توسعۀ آیندۀ استان حتما باید برمبنای شرایط موجود باشد».
جلال‌پور ادامه داد: «در دنیا و حتی خود کشور به این باور رسیده که به جای وابستگی به منابع، باید به نیروی انسانی و خلاقیت و ابتکار و ایده وابستگی داشته باشیم و این موضوع خوشبختانه در پنل‌های متعدد همایش دیده شده است».
سرمایه‌گذاری برای توسعۀ پایدار
رئیس پیشین اتاق کرمان و ایران اظهار کرد: «یک پیشنهاد خاص و مشخص هم دارم؛ اینکه به مجموعه‌هایی که در سال‌های گذشته از ظرفیتهای خدادادی کرمان استفاده کردند این را باید منتقل کنیم که موظفیم آنچه که در توان داریم را در روال‌های جدید و نیازها و ظرفیتهای جدید برای توسعه و بقای استان و آیندۀ کرمان به کار ببندیم».
وی توضیح داد: «ما از منابع آب‌های زیرزمینی بهره‌برداری کردیم و پسته و اشتغال تولید کردیم و در کنار آن ثروتی خلق شده که عمدتا هم به خودمان برگشته است. به پسته‌کاران کرمان توصیه می‌کنم حالا که از ظرفیتهای استان استفاده و دانشی را خلق کرده‌اند، به‌ازای آن، امروز در کشاورزی نوین و گلخانه‌ها و در محصولاتی که در دهه‌های آینده می‌تواند جایگزین صادرات پسته کرمان بشود سرمایه‌گذاری کنند».
وی خاطرنشان کرد: «اینکه در شرایط کنونی و با وجود مشکلات و محدودیت‌هایی که در صنعت پسته ایجاد شده، پول آن را با ناباوری و یا ناآگاهی در استان یا کشوری دیگر سرمایه‌گذاری کنیم کار معقولی نیست، بلکه می‌توانیم در محصولات گلخانه‌ای سرمایه‌گذاری کنیم».
جلال‌پور افزود: «همچنین، به‌عنوان فعال اقتصادی پیشنهاد و توصیه و خواهشم به گل‌گهر و مس که معادن عظیمی را در اختیار داشته‌اند این است که از ثروت و سود خود در زمینه‌های متعددی که می‌تواند پایه‌گذار توسعۀ آینده کرمان باشد سرمایه‌گذاری کنند».
وی ادامه داد: «متاسفانه می‌بینیم این مجموعه‌های بزرگ به‌طور مداوم در حال توسعۀ فعالیت خود هستند. بنده گاهی غبطه می‌خورم این میزان توسعه آن هم در شرایطی که خود متولیان می‌گویند تا10 سال و 20 سال دیگر و حداکثر 50 سال دیگر ظرفیت استفاده از معادن را دارند چه دلیلی دارد و چرا این ایده را دنبال نمی‌کنند که بخشی از سرمایۀ خود را در ظرفیتهای دیگری در استان و با ایده‌ها و خلاقیت‌ها و افکار جدید و آنچه در دنیا به‌عنوان پایهگذاری توسعۀ پایدار تلقی می‌شود هزینه نمی‌کنند تا آینده را برای کرمان بهتر و روشن‌تر بسازیم؟».
وی با تاکید بر اینکه حتما می‌توانیم این کار را در استان انجام دهیم، اظهار کرد: «امروز وظیفۀ ماست که سرمایه و ثروتی که از کشاورزی و معادن و یارانه‌های انرژی و آب و خاک و ... خلق کرده‌ایم را در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که پایداری توسعۀ استان و کشور را به‌دنبال داشته باشد».
جلال‌پور گفت: «این که مجدد در همین حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کنیم و چیزی جایگزین نکنیم شاید ظلم و جفا به آیندگان باشد».
وی تاکید کرد: «در همایش آیدکس ضمن نگاه و بررسی موانع و اشتباهات و چالش‌ها و فواید و مضار سرمایه‌گذاری‌های گذشته و استفاده از این تجربه‌ها برای آینده، باید روشن کنیم همۀ کسانی که از ظرفیتهای استان در دهه‌های گذشته استفاده کرده‌اند، سرمایه و ثروت و سود حاصل را به سرمایه‌گذاری‌های پایدار سوق دهند به گونه‌ای که توسعه و تمدن کرمان را در آینده رقم بزند».
امیدواری به آینده
جلال‌پور در پاسخ به این پرسش که از نظر شما آیندۀ کرمان به چه سمتی می‌رود؟ گفت: «اگر خوب عمل کنیم آینده بسیار درخشان است. در اقتصاد بن‌بستی نیست و همیشه می‌توان راهی پیدا کرد اما آنچه نگران‌کننده است این است که با چشم بسته همۀ ظرفیتهای باقی‌ماندۀ موجود را به‌کار گیریم و آنچه که برای آیندگان برجای می‌گذاریم سرزمینی باشد که از ظرفیتهای آن استفاده کرده‌ایم و چیزی برای آن‌ها خلق نکرده‌ایم».
وی افزود: «امیدوارم با همایش‌هایی مانند آیدکس و راهکارهایی که ارائه می‌شود و سیاست‌هایی که مسئولان استان و همۀ دلسوزان دارند، مسیر به سمتی برود که ظرفیتهای موجود به نفع آینده و توسعۀ پایدار استان به کار گرفته شود».
نظر خود را بنویسید