گروه جامعه: شهر کرمان در حالی سال را به پایان می‌برد که در زمینۀ شروع پروژه‌های مهم زیرساختی، ساماندهی تردد خودروها و کاهش ترافیک، تامین ایمنی عابران پیاده، تکمیل آسفالت معابر، رسیدگی به محدودۀ بافت تاریخی، حفظ و توسعۀ فضای‌سبز، آمادگی در برابر بحران‌هایی چون بارندگی‌های شدید، زلزله و حتی آتش‌سوزی در برخی مکان‌ها از جمله بازار تاریخی و حاشیه‌نشینی، چالش‌ها و عقب‌ماندگی چند دهه‌ای خود را حفظ کرده است.
در همین حال، مهم‌ترین اتفاقی که در سال 1402 در کرمان رخ داد مربوط به تغییر شهردار است. سعید شعرباف‌تبریزی که در سال 1400 با حداقل آراء قانونی یعنی شش رای اعضای شورای ششم از مشهد به کرمان آمده و بر کرسی شهرداری نشسته بود، از همان ابتدای مسئولیتش که در مراسم افتتاح پارکینگ‌های مجتمع ساروج‌پارس که یکی از پرحاشیه‌ترین پروژه‌های دهۀ اخیر در کرمان است شرکت کرد مخالفانی پیدا کرد. این اما تنها موردی نبود که مخالفان وی را به‌صف کرد. در ادامه، شعرباف‌تبریزی با انتخاب تعدادی زیادی افراد به‌عنوان مشاور صدای مخالفان را بلندتر کرد؛ مشاورانی که آذرماه امسال فتح‌الله مویدی ـ رئیس کمیسیون خدمات‌شهری شورای شهر کرمان دربارۀ آن‌ها به فردای‌کرمان گفت که اغلب، کسانی هستند که نه تحصیلات دانشگاهی دارند و نه شناختی از مسائل شهر کرمان و به شهردار تحمیل شده‌اند.
شعرباف‌تبریزی در زمینۀ عزل‌ونصب‌هایی که انجام می‌داد هم انتقاداتی زیادی را برانگیخت. مویدی در این‌باره گفته بود: «ایشان روزی که می‌خواست شهردار کرمان بشود قول داد در عزل و نصب‌ها مشورت می‌کند ولی هیچ مشورتی نکرده است. حتی وقتی می‌خواهد کسی را برکنار کند یک جلسۀ پنج دقیقه‌ای با او برگزار نمی‌کند. شب مثلا ساعت هشت با فردی تماس می‌گیرند که فردا صبح ساعت 8 فلان‌جا باش. وقتی می‌رود می‌بیند جلسۀ تودیع او و معارفۀ فرد جایگزینش است. افرادی را در شهرداری داریم که سال‌ها تجربۀ شهردار منطقه را داشتند و معاون شهردار بودند، این فرد را برکنار و باجناق یکی از اعضای شورای شهر را جایگزین او کردند...».
نارضایتی از عملکرد شعرباف‌تبریزی؛ شهردارِ ریزپروژه‌های محله‌ای و رویدادهای پرحاشیه‌ای با عنوان جشنوارۀ پروژه‌های شهری، شهردارِ حامی قطع شتابان نارون‌های بلوار جمهوری، شهردارِ مخالف غیرهمسطح‌سازی در سه‌راهی شرف‌آباد و شهردارِ منتشرکنندۀ فیش‌های حقوقی کارکنان شهرداری با انگیزۀ شفافیت، در روزهای پایانی سال 1401 شدت گرفت و کار را به جایی رساند که به گفتۀ برخی اعضای شورا، از فروردین‌ماه امسال، کسانی که به شهردار شدن وی رای مثبت داده بودند به دیگر همکاران خود در شورا اعلام کردند که برای استیضاح شعرباف‌تبریزی متحد شوند. این موضوع اما در آن زمان علنی نشد تا این که در یکی از جلسات عمومی خردادماه، محمدرضا کمساری ـ نایب رئیس شورا پروندۀ ماموریت‌های بی‌رویۀ شهردار را گشود. کمساری مدعی شد که میزان ماموریت‌های شهردار وقت کرمان در سال 1401 از حد مشخصی که در سیستم اداری و پرسنلی در نظر گرفته شده بالاتر بوده است. پس از این بود که صدای انتقادات از شهردار در شورای شهر بلند شد تا این که از مهرماه به بعد رسما سخن از استیضاح شهردار بود. در آن زمان، اگرچه آمار منتقدان شهردار وقت در شورا به هفت نفر رسیده بود ولی نبود رای کافی برای برکناری شهردار وقت کرمان استیضاح را به تعویق انداخت. منتقدان شهردار سابق کرمان ابتدا از او خواستند تا خودش استعفا کند. او در آن مقطع، این توصیه را گوش نکرد اما سرانجام 24 دی‌ماه شعرباف‌تبریزی از کرسی شهرداری برخاست و استعفای خود را اعلام کرد. استعفای او بلافاصله پذیرفته و محسن تویسرکانی از سوی شورای شهر به‌عنوان شهردار جدید انتخاب شد. و رفتن شعرباف‌تبریزی آرامش را به سازمان شهرداری و شورای شهر بازگرداند.
این که چه شد شورای شهر برای انتخاب شهردار جدید به محسن تویسرکانی رسید بر بسیاری از مردم و رسانه‌ها پوشیده است. شورای یکدست اصولگرای ششم که همواره مدعی شفافیت بوده است، تویسرکانی را در حالی از سازمان بازرسی استان به اتاق شهردار کرمان آورد که پیش از این، برای اکثر شهروندان نام‌آشنا نبود؛ تویسرکانی اگرچه در شهرداری فعالیت نکرده بود اما از همان اوایل حضورش در این مسئولیت نشان داد که با شهر و مسائل آن چندان بیگانه نیست.
تیم شعرباف در کنار تویسرکانی
در همین حال، به استناد انتقاداتی که برخی از اعضای شورای شهر کرمان از عز‌ل‌ونصب‌های شعرباف‌تبریزی داشتند پیش‌بینی می‌شد تویسرکانی در بدو ورود به اتاق شهردار کرمان، حکم‌های جدیدی صادر کند اما او در دو ماه شروع فعالیتش و تا زمان انتشار این گزارش هیچ عزل‌ونصبی در شهرداری انجام نداده و با همان تیم شعرباف‌تبریزی در حال رتق‌وفتق امور است.
در زمینۀ رویکردهایی که در شهر دنبال می‌شود هم در این مدت تغییر آن‌چنانی روی نداده است. در چنین شرایطی این گمانه‌زنی وجود دارد که تویسرکانی «شهردار حفظ وضع موجود» شهر باشد. شهری که شهرداریِ آن در سال 1400 صد ساله شد. شهری که تاریخی است اما نشانه‌های تاریخی بودن آن روز به روز در حال پاک شدن است. از بافت درهم تنیدۀ تاریخی آن چیز زیادی باقی نمانده؛ برای آن چه که مانده هم برنامه‌ای جدی و بلندمدت وجود ندارد آن‌چنان که تنها اتفاق مهم این محدوده از شهر در 12 ماه گذشته را باید جابه‌جایی سازمان اداری شهرداری منطقه پنج (بافت تاریخی) به ساختمانی در نزدیکی بازار تاریخی قلعه‌محمود دانست!
کاروانسرای طلا در محاق
با رفتن شعرباف‌تبریزی به نظر می‌رسد پروندۀ یکی از طرح‌های پرمسئله‌ای که وی در بافت تاریخی دنبال می‌کرد هم بسته و بایگانی شده است؛ طرحی که برای احداث ساختمانی با عنوان کاروانسرای طلا و جواهر در زمینی در مجاورت مسجد تاریخی ملک دنبال می‌شد و قرار بود با همکاری شهرداری و شرکت سرمایه‌گذاری مس سرچشمه اجرا شود. فروردین‌ماه امسال، برای اولین‌بار خبر اجرای این طرح را محمد امینی‌زاده ـ رئیس کمیسیون حقوقی شورای شهر عمومی کرد. پس از آن اما کارشناسان متعدد مخالفت و نگرانی خود را از چنین طرحی و رویکردی از سوی شهرداری اعلام کردند تا جایی که در یکی از جلساتی که در دانشگاه آزاد کرمان و با حضور شهردار وقت برگزار شد، رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هشدار داد: در کنار مسجد ملک ساروج‌پارس دوم ایجاد نکنیم! با وجود نگرانی‌هایی که ابراز می‌شد شهرداری اما راه خود را ادامه می‌داد. البته شعرباف‌تبریزی هر از گاهی پاسخی به این نگرانی‌ها می‌داد اما نه به گونه‌ای که صف مخالفان را کوتاه و آن‌ها را به موافقان این طرح تبدیل کند. در نهایت هم، مسابقه‌ای برای انتخاب طرح نهاییِ ساخت این کاروانسرا برگزار شد اما پس از برگزاری مسابقه و انتخاب سه طرح برتر، همه چیز به محاق رفت و هنوز مشخص نیست تویسرکانی چه برنامه‌ای برای این زمین و این طرح‌ها دارد.
پیشرفت پروژۀ ساروج‌پارس
در مجموع می‌توان گفت در سالی که گذشت، همچون سالیان دیگری که گذشته، شهرداری برای بافت تاریخی که با مشکلات بسیار زیادی مواجه است طرح و برنامه‌ای بزرگ و بلندمدت نداشت. البته اعلام حمایت مسئولان استانی از اتمام پروژۀ ساروج‌پارس در مجاورت بازار تاریخی شهر که می‌توان گفت کم‌سابقه هم بوده از اتفاقاتی بود که موجب می‌شد هر از گاهی محدودۀ بافت تاریخی در مرکز توجه قرار گیرد. این پروژه از زمانی که شروع شده، دربارۀ میراثی بودن یا ضدمیراثی بودن‌اش حرف و حدیث زیادی به دنبال داشته است تا جایی که در خردادماه سال 98 محمدحسن طالبیان ـ معاون وقت میراث‌فرهنگی کشور پس از بازدید از آن اعلام کرد که ارتفاع این ساختمان نباید از بازار تاریخی بالاتر باشد. و امروز همه می‌بینیم که ارتفاع این ساختمان از بازار بالاتر است و همچنان هم در حال اجراست و با حمایت‌هایی که از آن شده وضعیتی پیدا کرده که در اسفندماه، رئیس هیئت‌مدیره ساروج پارس در دیدار با شهردار کرمان از پیشرفت پروژه با «سرعت خوب» خبر داد. مرتضی سلطان اظهار کرد: «امیدواریم تا پایان خردادماه سال آینده بتوانیم فاز نخست را افتتاح کنیم». ساروج‌پارس که مجتمعی تجاری و تفریحی است و بخشی از پارکینگ موردنیاز در محدودۀ بازار را نیز تامین می‌کند با مشارکت شهرداری کرمان و سرمایه‌گذار عمانی در حال اجراست.
پیاده‌راه سازی نیمه‌تمام
در همسایگی ساروج‌پارس یک پروژۀ نیمه‌تمام دیگر خودنمایی می‌کند؛ پیاده‌راه سازی میدان ارگ. در زمان شهرداری مهندس عالم‌زاده بود که برای اولین‌بار شهرداری تصمیم گرفت تا شهروندان کرمانی را صاحب تجربۀ داشتن یک فضای پیاده‌راه شهری بکند. از این رو، پروژۀ پیاده‌راه سازی خیابان تجلی و ارگ آغاز شد. با تغییر مدیریت شهر، پروژۀ تجلی بعد از کلی تاخیر که انتقاد و اعتراض زیادی هم به‌دنبال داشت به پایان رسید اما پیاده‌راه سازی ارگ به این تقلیل پیدا کرد که سنگفرش میانی میدان تغییر یابد و به محلی برای استقرار ون‌هایی تبدیل شود که فست‌فود و کافی‌شاپ هستند. شعرباف‌تبریزی تا وقتی که شهردار بود یک بار در خردادماه امسال پروژه‌ای با عنوان بهسازی میدان ارگ را افتتاح کرد و یک‌بار در شب یلدا روبان پروژه‌ای با نام «افتتاح میدان غذا در میدان ارگ» را قیچی کرد بدون این که کار اصلی یعنی بستن میدان به‌روی خودروها و تبدیل آن به یک پیاده‌راه شهری را انجام دهد. این اتفاق هنوز هم نیفتاده است.
افتتاح تله‌کابین
در سالی که گذشت اگرچه شورا و شهرداری حتی با وجود تغییر شهردار به مطالبۀ مرمت خانه‌شهر و حمام باغ‌لله اعتنایی نکرد اما یک پروژۀ نیمه‌تمام را به سرانجام رساند. دوازدهم بهمن‌ماه بود که با حضور جمعی از مقامات ملی و استانی تله‌کابین کرمان به‌عنوان نخستین تله‌کابین در جنوب‌شرق کشور آغاز به‌کار کرد. تله‌کابین بخشی از یک پروژۀ بزرگ‌تر در کوه‌های شرقی شهر کرمان است که بیش‌تر با نام بام‌کرمان شناخته می‌شود. از ابتدا قرار بر این بود که با مشارکت شهرداری و موسسه ملل یک هتل هم در بالای کوه‌ها ساخته شود. احداث این هتل اما از زمان شورای چهارم تاکنون مورد مناقشه بوده است. استاندار فعلی کرمان اما گفته مشکلاتی که برای ساخت این هتل بوده رفع شده است. محمدمهدی فداکار در مراسم افتتاح تله‌کابین اعلام کرد: «مشکلات فی‌مابین هتلی که قرار است توسط موسسه ملل ساخته شود حل شده و به‌زودی ساخت آن شروع می‌شود».
شاید سال پیش‌رو خبرهای بیش‌تری از این پروژه به گوش شهروندان کرمانی برسد. مردمی که فرقی نمی‌کند روزهای پایانی سال باشد یا زمان بازگشایی مدرسه‌ها یا تابستان و عید نوروز؛ همیشه گرفتار تراکم ترافیک در بسیاری از خیابان‌ها و حالا حتی بسیاری از کوچه‌های شهرشان هستند و کسی هم برای گشودن این گره از زندگی آن‌ها اراده‌ای ندارد. همین شرایط موجب شده که برخی کارشناسان پیش‌بینی کنند ترافیک کرمان همچنان افزایشی خواهد بود و رو به وخیم‌شدن دارد. در این‌باره دکتر نوید ندیمی ـ دانشیار دانشگاه شهید باهنر کرمان که در حوزۀ مطالعات حمل‌ونقل و ترافیک فعالیت‌های گسترده‌ای داشته در گفت‌وگو با استقامت پیش‌بینی کرد که وضعیت ترافیک شهر کرمان وخیم‌تر می‌شود و لااقل تا سه سال آینده نباید انتظار بهبود وضع ترافیکی شهر را داشته باشیم چرا که اقداماتی که لازم بوده از گذشته انجام شود انجام نشده است.
شهرداری و شورا اقدامات اساسی برای حل این مشکل را به نتایج طرح جامع ترافیک گره زده‌اند. طرحی که در حال تهیه است و زمان دقیقی برای نهایی‌شدن آن تاکنون اعلام نشده است.
روگذرسازی با سرعت پایین
مطابق طرح و برنامه‌های گذشته در حوزۀ ترافیک کرمان، پروژۀ ساخت روگذر در بلوار هوانیروز است در سال 97 شروع شده ولی همچنان ناتمام مانده است. اگرچه در نیمۀ دوم سال 1402 تعداد روزهای بیش‌تری بود که شهروندان شاهد فعالیت مجریان پروژه در محل آن بودند اما فعلا خبری از بهره‌برداری از آن نیست. این روگذر امتداد بلوار کوثر را به الغدیر متصل می‌کند و با بهره‌برداری از آن، بدون این‌که ترافیک وارد بلوار جمهوری شود به سمت الغدیر و فرودگاه هدایت می‌شود.
در زمانی که این پروژه شروع شد برآورد قیمت برای اجرای آن 120 میلیارد تومان بود. حالا با تاخیری که به وجود آمده، مشخص نیست با چه هزینه‌ای به پایان برسد.
میدان رها شده
کرمان تجربۀ خوبی در ساخت تقاطع‌های غیرهمسطح ندارد. اگرچه برخی از آن‌ها در بزرگراه‌های پیرامون شهر عملکرد خوبی دارند اما برخی دیگر از جمله روگذر باغ‌ملی و زیرگذر آزادی تبعات منفی فراوانی بر پیرامون خود گذاشته‌اند و شهرداری هم نه طرح و برنامه و نه اراده‌ای برای کاهش و یا حل این مشکلات دارد. رسیدگی به حال و روز میدان آزادی که زیرگذر 100 میلیاردی آن تقریبا بدون استفاده مانده و روی سطح، ترافیک در برخی ساعات به حدی می‌رسد که نیروهای پلیس راهور در میدان مستقر می‌شوند یکی از خواسته‌های جدی کارشناسان و شهروندان کرمانی است ولی تاکنون از سوی شهرداری و شورا به این مطالبه پاسخی داده نشده است. در حوزۀ ترافیک، ساختن یا نساختن تقاطع غیرهمسطح در سه‌راهی شرف‌آباد هم به یک مسئله تبدیل شده است. این پروژه در شورا و بیرون شورا مخالفان و موافقانی دارد. شاید در سال جدید تکلیف نهایی آن مشخص شود. ارزیابی اتفاقات گذشته نشان می‌دهد احتمال ساخت روگذر در این سه‌راهی بالاست.
رویای آسفالت
در همین حال، ساکنان شهر کرمان تنها از ترافیک نیست که در رنجند. محرومیت از معابری با آسفالت باکیفیت هم مشکل دیگری است که مدیریت شهری از رفع آن در زمانی کوتاه درمانده است. در همین حال، در سالی که گذشت، اجرای پروژۀ فیبرنوری به بخش زیادی از آسفالت موجود هم صدمه زد. اگرچه برخی از شیارهایی که پیمانکار این پروژه در حاشیۀ بسیاری از معابر کرمان ایجاد کرد با آمدن تویسرکانی به شهرداری با سرعت بیش‌تر پُر شد اما همچنان بسیاری از معابر کرمان زخم این شیارها را بر تن دارد؛ معابری که به جز این، پر از چاله و گودال و البته سرعت‌کاه‌هایی است که تردد وسایل نقلیه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
مشکلات تلمبار شده
شهروندان کرمانی در حالی سال را نو می‌کنند که شهرشان بسیاری از استانداردهای زیست مطلوب و مدرن را به آن‌ها نداده است. وقتی پشت فرمان می‌نشینند، ترافیک‌های سرسام‌آور را که پشت سر بگذارند، برای پارک خودرو باید کلی تقلا کنند؛ کمبود جای پارک در این شهر جدی‌تر از همیشه رخ نمایانده است. آن‌ها وقتی در شهرشان دور می‌زنند نماهای زشت بسیاری از ساختمان‌ها از جمله مجتمع صالح‌المهدی که نمای سوختۀ آن به حال خود رها شده، دیدن مبلمان نازیبای شهری، درختان قطع‌شده یا نیمه‌جان، صحنه‌های تصادفات، پیاده‌روهای نامناسب، تاریکی شبانگاهی، کودکان کار، متکدیان، زباله‌گردها و معتادان متجاهر را بیش از هر چیز دیگری می‌بینند. شهروندانی که چند سال است در گرمای تابستان، افت و یا قطعی فشار آب در خانه‌هایشان امان‌شان را می‌برد و در دیگر روزهای سال، در برخی مناطق بالازدگی فاضلاب گرفتارشان می‌کند. مردمانی که وقتی از این شرایط به ستوه می‌آیند و در اوقات فراغت‌شان، به جز سه، چهار پارک عمومی جایی ندارند که به آن پناه ببرند. نبود و یا کمبود مکان‌های تفریحی مدرن در شهر کرمان در سال گذشته دستمایۀ تولید یک کلیپ طنز شده بود که در شبکه‌های اجتماعی بسیار دست به دست شد. در این ویدئو، به طنز و طعنه‌ای تلخ بهترین مکان‌های تفریحی کرمان به این صورت لیست شده بود: شهربازی ارم تهران فاصله از کرمان 812 کیلومتر، پارک آبی کیش فاصله از کرمان 517 کیلومتر، استخر پارک ملت مشهد فاصله از کرمان 710 کیلومتر، آکواریوم اصفهان فاصله از کرمان 582 کیلومتر! در پایان این ویدئو هم نوشته شده بود: «هرچی می‌تونین پخش کنین شاید مسئولان کرمان خجالت بکشن که با این همه ثروت اصلا مکان تفریحی برای جوونا نداره».
امید به راه نو
سال نو، همین‌طور که طبیعت را تازه می‌کند، با خود امیدهای تازه‌تری هم می‌آورد. امید به این که شهر ایستا و در رکودرفتۀ کرمان سر از خواب سنگین و دیرینۀ خود بلند کند، به اطرافش بنگرد که دارد چه اتفاقاتی رخ می‌دهد، موقعیت کنونی خود و رنج‌ها و توانایی‌های خود را بشناسد و با تکیه بر تجربه‌های ناکام و موفقی که دارد، راهی نو در پیش بگیرد. معلوم نیست بیرون آوردن کرمان از مرداب عقب‌ماندگی و رکود چه زمانی و توسط چه شخصیت‌ها و تفکراتی اتفاق بیفتد چیزی که الان مشخص است این که سرنوشت یک سالۀ این شهر در دست تویسرکانی و شورای ششم است با بودجه‌ای هفت هزار میلیاردی و شهری پر از عقب‌ماندگی؛ در آستانۀ سالی که سایۀ انتخابات شورای هفتم بر سر آن خواهد بود.
نظر خود را بنویسید