گروه جامعه ـ در آستانۀ 18 سالگی طرح «کودکان، دوستان طبیعت» رئیس اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان کرمان از دستاوردهای مثبتی که این طرح تاکنون داشته می‌گوید.
مهندس مهدی محمد میرزاییان آیندۀ این طرح را روشن می‌بیند. او در این‌باره اظهار می‌کند: «آیندۀ کودکان و نسل‌های آینده وابسته به منابع‌طبیعی یا بهتر بگویم به منابع‌طبیعی پایدار و مدیریت مشارکتی در آن است. پس آیندۀ طرح‌هایی از این دست که خود را ثابت کرده و مشارکتی و مطمئناً اثرگذار نیز هستند روشن خواهد بود».
او همچنین معتقد است طرح کودکان، دوستان طبیعت پایان و انتهایی نخواهد داشت چرا که مقولۀ آموزش هیچ زمان پایان ندارد.
گفت‌وگو با مهندس میرزاییان را در ادامه می‌خوانید.
* لطفا از تاثیرات آموزش و فرهنگسازی در مدارس بر حفظ منابع طبیعی و در ادامه از تاثیرات ملموس طرح «کودکان، دوستان طبیعت» در کاهش حوادث انسان‌ساز مانند تعارضات، احیای عرصه‌ها توسط مرتع‌داران و کنترل بیابان‌زایی در مناطق تحت پوشش بگویید.
کار آموزشی و فرهنگسازی در مدارس علاوه بر تاثیر مستقیمی که بر رفتار فراگیران دارد منجر به ایجاد حس مسئولیت و تغیر در رفتار اطرافیان هم خواهد شد که این موضوع در طرح کودکان، دوستان طبیعت در سال‌های اخیر و به ویژه سال‌جاری مشهود بوده است. به‌عنوان مثال در مناطق بحرانی از حیث بروز آتش‌سوزی که به‌دلایل متعدد با عامل انسانی دچار حریق می‌شدند به وضعیتی رسیده‌ایم که در ۹ ماهۀ اول سال ۱۴۰۲ تعداد حریق‌ها تقریبا به صفر رسیده است؛ براساس اطلاعاتی که از همکاران یگان حفاظت و امداد جنگل و مرتع در استان گرفته‌ایم خوشبختانه حریق نداشته‌ایم و یا اگر هم حریق رخ داده در دقایق اولیه و با توجه به آموزش ساکنین و عرصه‌نشینان همراه با آموزش دانش‌آموزان این‌گونه حریق‌های موردی و لکه‌ای هم اطفاء شده و آسیبی به منابع‌طبیعی نرسیده است. اگر این شرایط ایجاد نمی‌شد بدون شک عرصۀ جنگلی و مرتعی به دلیل حریق و از دست دادن پوشش گیاهی به سمت بیابانی شدن پیش می‌رفت اما خوشبختانه به‌دنبال آشنایی گروه هدف در مدارس با مباحثی همچون جنگل‌کاری، تولید و کاشت نهال و سایر مباحث مرتبط، شاهد مشارکت خانواده‌ها و دانش‌آموزان در پویش‌ها و برنامه‌های احیایی و اصلاحی بوده‌ایم که این موضوع به روند احیای مراتع و فرایند پیشگیری از بیابانی شدن کمک قابل توجهی خواهد کرد. البته لازم است که بگویم به‌دلیل گستردگی عرصه‌ها و بزرگ بودن جامعه هدف در این طرح نمی‌توانیم به یک آمار دقیق اشاره کنیم و این موضوع به یک طرح آماری و مطالعه و مقایسه با سایر مناطق که در آن‌ها طرح اجرا نشده نیاز دارد که امیدواریم با تامین اعتبار و نیروی انسانی بتوانیم به‌طور دقیق و براساس آمار و داده‌های میدانی در این زمینه صحبت کنیم؛ اما آنچه بنده به‌عنوان یک کارشناس منابع‌طبیعی و طبق جمع‌بندی اطلاعات و آمار سایر ادارات ستادی مرتبط و مقایسۀ آن با یک دورۀ ۱۰ ساله در سال‌های قبل می‌توانم اشاره کنم این است که نتایج آموزش و فرهنگسازی در مدارس و همراه آن آموزش عرصه‌نشینان و ذی‌نفعان مثبت و اثرگذار ارزیابی می‌شود.
* در جریان اجرای این طرح شاهد مشارکت مستمر یک نهاد مردمی (جمعیت دوستداران زمین سبز) با بخش دولتی (اداره کل منابع طبیعی استان کرمان و اداره کل آموزش وپرورش استان ) هستیم. این مشارکت چه تجربیاتی به دنبال داشته است؟
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اجرایی در این طرح مشارکت سه نهاد که شامل اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان کرمان به‌عنوان برنامه‌ریز و مجری طرح، اداره کل آموزش و پرورش به‌عنوان همراه، حامی و ایجادکنندۀ زیرساخت در مدارسِ تحت پوشش و سازمان مردم‌نهاد جمعیت دوستداران زمین سبز به‌عنوان مشاور و عامل اجرایی طرح که مدیریت بالغ بر ۳۰ مربی را به‌عهده دارد هستیم. این موضوع را می‌توان به‌عنوان مثلث توسعۀ فرهنگی در حوزۀ منابع‌طبیعی دانست که درس‌آموخته‌ها و تجربیات خوبی طی این ۱۷ سال اجرا برای ایجاد کرده است. به‌عنوان مثال می‌توانم به تولید بالغ بر ۴۰ جزوۀ آموزشی به‌صورت الکترونیکی و یا ویدئو پاور اشاره کنم. هم‌افزایی و ایجاد مشارکت در راه رسیدن به یک هدف مشترک وجه اشتراک و دغدغۀ این سه نهاد است که باعث شده تا با توان و انرژی حداکثری به سمت رسیدن به یک فرهنگ پایدار در حوزۀ منابع‌طبیعی حرکت کنیم. خوشبختانه اداره کل آموزش‌وپرورش در استان کرمان که جا داره بنده اینجا از مدیرکل محترم و مجموعۀ معاونین محترم به ویژه معاونت آموزش ابتدایی و معاون حوزه سلامت و تندرستی آن تشکر کنم؛ با ما تعامل خوبی داشته و راهنمایی‌های این بزرگواران باعث شده تا این طرح در مسیر درست به سمت اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود حرکت کند. تجربیات حاصل شده در حوزۀ آموزش به‌ویژه کار فرهنگسازی در مدارس به‌دلیل پراکندگی در موضوعات و تخصصی بودن مباحث در این چند سال بسیار زیاد بوده که در اینجا بنده به چند مورد مهم آن اشاره می‌کنم. اولین دستاورد تجربی در این طرح رسیدن به یک مدل و الگوی صحیح در روش کار است. از راه‌اندازی تیم کاری تا اعزام مربی منابع‌طبیعی به مدارس تحت پوشش و سیستم ارزیابی و برنامۀ زمان‌بندی که باعث ارتقاء نظم و انضباط در روند کار و مانع از توقف طرح شده است. استمرار و پیوستگی در اَمر آموزش زیربنای موفقیت و عامل همراهی سایر عوامل دست‌اندرکار خواهد بود. دومین موضوع که هر ساله، زمان و انرژی زیادی هم از مشاور و مجموعۀ کارشناسی طرح می‌گیرد تدوین و بروزرسانی مطالب آموزشی است که باید همسو با مطالب درسی و مورد تائید مجموعۀ آموزش پرورش باشد. به همین دلیل، دقت و حساسیت بالایی در این بخش داشته و خواهیم داشت تا فراگیران و دانش‌آموزان با زبان ساده و حتی در برخی موارد به‌طور غیرمستقیم با مطالب آشنا شوند.
سومین موضوع، خلق شخصیت‌ها و جذاب‌سازی مطالب از طریق داستان‌نویسی، کتاب‌خوانی،کاردستی و سایر روش‌های مستقیم و غیرمستقیم در آموزش مطالب حوزۀ منابع‌طبیعی برای مخاطبان بوده است که این مهم هم به گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا شده تا دانش‌آموز را در کار آموزش مشارکت دهد؛ به‌عنوان مثال در یک موضوع مرتبط با جنگل یا مرتع، مربی اعزام شده در کلاس درس یک‌طرفه صحبت نکرده و تدریس را انجام نمی‌دهد بلکه دانش‌آموزان نیز جزو فرایند آموزش با مربی همراهی می‌کنند تا ضمن یادگیری موضوعات بتوانند مطالب آموخته شده را به خانواده و دوستان خود نیز منتقل کنند که این، نکته‌ای اساسی در اجرای طرح و رسیدن به یک فرهنگ است. در زمینه‌های دیگری از جمله کار گروهی، تورهای ترویجی، برگزاری جشنواره‌ها، مشارکت در مناسبت‌های ملی و استانی مرتبط با حوزه منابع‌طبیعی مانند هفتۀ منابع‌طبیعی، روز درختکاری، روز طبیعت، روز کوهستان و سایر مناسبت‌های مرتبط نیز برای دانش‌آموزان برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است که تمام این موارد را می‌توان از دستاوردهای طرح کودکان دوستان طبیعت دانست. در مجموع، می‌توان دستاوردهایی از قبیل رسیدن به یک روش مناسب در انتقال مباحث، تولید محتوای موضوع‌محور در حوزۀ منابع‌طبیعی، ساده‌سازی و خلق روش‌های مشارکتی در آموزش دانش‌آموزان و تکنیک‌های ایجاد حس مسئولیت و تثبیت آموخته‌ها را از مهم‌ترین دستاوردها و تجربیات قابل تعمیم به سایر مدارس استان و حتی کشور در این طرح دانست.
* آیندۀ این طرح را چگونه می‌بینید؟
سوال خیلی خوب و البته دشواری را مطرح کردید. طرح کودکان، دوستان طبیعت تا همین جا و بعد از ۱۷ سال فعالیت آموزشی که تقریبا یک نسل را در برمی‌گیرد اثرات خود را به خوبی به‌جا گذاشته و بخشی از چرخۀ فرهنگسازی در منابع‌طبیعی شده است. به آیندۀ این طرح از دو منظر می‌توان پرداخت. یکی این که مدیران فعلی در اداره کل منابع‌طبیعی و بنده در اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی که اعتقاد ویژه و خاصی به مقولۀ فرهنگسازی داریم و اساسا آموزش و فرهنگسازی را به‌عنوان یک پروسه نگاه می‌کنیم نه یک پروژه؛ این موضوع نشان می‌دهد که فرهنگسازی و آموزش در دیدگاه کلان مدیریتی استان دارای خط پایان و انتها نیست. پس طرح کودکان، دوستان طبیعت هم پایان و انتهایی نخواهد داشت چرا که مقولۀ آموزش هیچ زمان پایان ندارد و ما هر سال شاهد ورود تعداد زیادی دانش‌آموز کلاس اولی هستیم که به این آموزش‌ها نیاز دارند ضمن اینکه دانش‌آموزان سال‌های بعد و بالاتر نیز به مطالب تکمیلی و بازآموزی و توان‌افزایی نیاز خواهند داشت. از طرفی، افرادی که در این طرح به‌عنوان مشاور و یک سمن تخصصی (سازمان مردم‌نهاد تخصصی حوزۀ منابع‌طبیعی) در کنار ما هستند با عشق و علاقه به مجموعۀ منابع‌طبیعی در فرهنگسازی کمک می‌کنند و رسالت مشترک ایجاد شده، مسیری جدید برای آموزش و ترویج نوین موضوعات منابع‌طبیعی به کودکان و نوجوانان برای ما گشوده است. آیندۀ کودکان و نسل‌های آینده وابسته به منابع‌طبیعی یا بهتر بگویم به منابع‌طبیعی پایدار و مدیریت مشارکتی در آن است. پس آیندۀ طرح‌هایی از این دست که خود را ثابت کرده و مشارکتی و مطمئناً اثرگذار نیز هستند روشن خواهد بود. امیدوار هستیم که با استمرار این چرخۀ مشارکت در طرح «کودکان، دوستان طبیعت» نسل‌هایی با احساس مسئولیت حداکثری نسبت به منابع‌طبیعی به جامعه وارد شوند که در این صورت آینده‌ای با کمترین آسیب انسانی به طبیعت ایران عزیزمان را شاهد خواهیم بود. وجه دوم موضوع مطالبۀ مدارس و مجموعۀ آموزش‌وپرورش از ما به‌عنوان متولی امر صیانت از انفال و جنگل‌ها و مراتع در استان پهناور کرمان است که این موضوع نیز همچنان که تاکنون باعث شده طرح بدون وقفه به پایان دومین دهۀ اجرایی خود نزدیک شود، بی‌شک با حضور مدیران دلسوز و جهادی که دغدغۀ توسعه و حفظ سرمایه‌های طبیعی را دارند به ما کمک می‌کند تا این طرح را مانند سال‌های گذشته با توان حداکثری به پیش ببریم و بیش از گذشته به تحقق فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) نزدیک شویم که فرموده‌اند: «فرهنگ منابع‌طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود» و پروسۀ فرهنگسازی در حوزۀ منابع‌طبیعی و ارتقاء فرهنگ شناخت طبیعت و طبیعت دوستی ادامه پیدا خواهد کرد.
نظر خود را بنویسید