گروه جامعه ـ نقش آموزش به کودکان و دانش‌آموزان در زمینۀ حفاظت از منابع‌طبیعی و محیط‌زیست به‌عنوان سرآغازی برای پرورش افرادی آگاه و مسئول در جامعه بسیار حیاتی است.
این آموزش‌ها با آگاهی دادن به کودکان در خصوص اهمیت و ارزش‌های طبیعت، علاوه بر ایجاد انگیزه در افراد برای مشارکت در حل مشکلات و کاهش آسیب و تخریب‌های طبیعت می‌تواند منجر به این شود که این کودکان در مسئولیت‌های آینده تصمیمات بهتری در ارتباط با منابع‌طبیعی و طبیعت پیرامون خود بگیرند.
با توجه به این اهمیت، 17 سال است که طرح «کودکان، دوستان طبیعت» توسط اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان به‌عنوان برنامه‌ریز و مجری طرح، جمعیت دوستداران زمین سبز به‌عنوان مشاور و عامل اجرایی طرح و اداره کل آموزش و پرورش به‌عنوان همراه، حامی و ایجادکنندۀ زیرساخت در مدارسِ تحت پوشش اجرا شده است.
در آستانۀ هجدهمین سال اجرای این طرح با مهندس علیرضا ابوالحسنی ـ مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان کرمان گفت‌وگویی انجام شد که در ادامه می‌خوانید.
*لطفا در ابتدا دربارۀ اهمیت و نقش آموزش در دوران کودکی در حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست بگویید.
به‌دلیل گستردگی و پهناور بودن عرصه‌های منابع‌طبیعی امکان حفاظت فیزیکی از آن دشوار و زمان‌بر است. متاسفانه عمدۀ تخریب‌ها و آسیب‌های وارده به عرصه‌های جنگلی و مرتعی دارای عاملی انسانی بوده و در زمان مقابله و یا مواجهه با این افراد عمدتا دلیل اقدام خود را ناآگاهی و نداشتن دانش کافی بیان می‌کنند که این موضوع در بخش‌های مختلف شامل بهره‌برداری غیراصولی که باعث تخریب گونه‌ها و عرصه میشود تا گردشگری طبیعی که از روی سهل‌انگاری یا نداشتن فرهنگ صحیح استفاده از طبیعت باعث آسیب و یا گاهی مواقع بروز حریق در عرصه‌ها میشود قابل مشاهده است. در چنین شرایطی تنها راهکار و بهترین روش فرهنگ‌سازی و آموزش تمامی گروه‌ها به‌ویژه آموزش از سنین پایین است. همۀ ما می‌دانیم که آموزش در سنین کودکی علاوه بر تغییر در رفتار موجب ایجاد یک فرهنگ درست در خانواده و تسری آن به جامعه خواهد شد. برهمین اساس، باور قلبی و عملی ما حمایت از طرح‌های فرهنگی و آموزشی برپایۀ آموزش صحیح موضوعات منابع‌طبیعی از سنین کودکی و در چرخۀ آموزش‌وپرورش که متولی این امر مهم بوده است. به همین منظور، سعی کرده‌ایم به اقتضای توان مالی و نیروی انسانی موجود از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد در استان برای این قبیل طرح‌ها استفاده کنیم. خوشبختانه مجموعۀ اداره کل آموزش‌وپرورش در این سال‌ها در کنار ما ایستاده‌اند که جای قدردانی دارد و توانسته‌ایم همیاران طبیعت دلسوز و دوستدار طبیعت که دغدغۀ حفظ منابع‌طبیعی دارند را آموزش داده و از این عزیزان در فعالیت‌های فرهنگی و حتی اجرای طرح‌های فنی مانند طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت (طی چهار سال) نیز به‌خوبی استفاده کنیم.
*طرح آموزشی کودکان، دوستان طبیعت با حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری وهمراهی آموزش‌وپرورش استان کرمان به دورۀ هفدهم اجرای خود رسیده است. لطفا بفرمایید از نظر شما این طرح چه نقاط قوتی دارد؟
طرح آموزشی کودکان، دوستان طبیعت از چند جنبه موفقیت‌های خوبی را به‌دست آورده و همین دستاوردها نشان‌دهندۀ وجود نقاط قوت در طرح است. در این طرح تعامل خوب یک نهاد مردمی یا سمن تخصصی با بدنۀ کارشناسی و ادارۀ تخصصی آموزش و ترویج در اداره کل منابع‌طبیعی باعث شده ارتباطی موثر برای فعالیت در این حوزه ایجاد شود. داشتن بدنۀ مردمی و بهره‌گیری از افراد دوستدار طبیعت و تعامل با افراد متخصص در فرایند اجرایی این طرح و همچنین به‌روز بودن دانش‌ها و روش‌های اجرایی برای انتقال مباحث به دانش‌آموزان نیز از نقاط قوت این طرح هستند. کار با قشر کودک و نوجوان تخصص و عشقی بیکران می‌خواهد که هر دو در این طرح در کنار هم جمع شده است. پس اساسا خود طرح یک نقطۀ قوت بالقوه و بالفعل دارد و تا زمانی که عشق به طبیعت، تعهد به کار و احساس مسئولیت در قبال ترویج فرهنگ منابع‌طبیعی وجود داشته باشد می‌تواند همچون ۱۷ سال گذشته به اهداف خود دست پیدا کند و نتایج آن نیز حفظ و احیای منابع‌طبیعی خواهد بود.
*چه انتظاراتی از این طرح دارید؟
اگر بخواهم پاسخ کوتاهی به این پرسش بدهم باید بگویم رسیدن به جایی که دیگر کسی از روی ناآگاهی به منابع‌طبیعی آسیب نزند و شاهد مشارکت حداکثری اقشار گوناگون در حفظ، احیاء و توسعۀ منابع‌طبیعی باشیم. اما اگر صرفا به بخش آموزش کودکان و دانش‌آموزان نگاه کنیم یک نکتۀ مهم را یادآوری می‌کنم؛ این که اگر در زمینۀ آموزش کودکان و دانش‌آموزان به درستی و با پیوستگی کار کنیم تمام مواردی که در جملۀ بالا اشاره شد محقق میشود چرا که اثرگذاری آموزش‌ها صرفا به یک فرد ختم نمی‌شود و فرهنگ ایجاد شده به خانواده و جامعه هم خواهد رسید. بنابراین، انتظار مجموعۀ اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان کرمان از اجرای این طرح و اعتقاد به استمرار آن به همین موضوع برمی‌گردد که ما برای رسیدن به یک فرهنگ پایدار و همگانی در جامعه باید از سنین پایین شروع کنیم. در کوتاه‌مدت انتظار داریم مطالب و مباحث تعیین‌شده در چارچوب روش‌ها و اصولی که در شرح خدمات طرح نیز آمده به درستی به دانش‌آموز منتقل شود و در درازمدت و به‌طور عملی ببینیم که به‌طور مثال در مناطقی که مدارس آن تحت پوشش طرح هستند حریق انسان‌ساز کم‌تری داشته‌‌ایم، قطع و بوته‌کنی کمتر رخ داده و فرایند توسعه و احیا در منابع‌طبیعی آن مناطق شتاب بیش‌تری به‌خود گرفته است. البته گزارش‌های دوره‌ای که همکاران به بنده داده‌اند حاکی از این است که این مهم رخ داده و همین موجب دلگرمی ما برای ادامۀ طرح در سال آتی بوده است. امیدواریم دانش‌آموزان تحت پوشش طرح که از نظر ما پس از آموزش‌ها همیار طبیعت می‌شوند خود به‌عنوان یک سفیر دانش‌آموزی به توسعۀ آموزش‌ها و اشاعۀ این فرهنگ کمک کنند و آموزش‌ها به مدرسه و کلاس درس ختم نشود بلکه بایستی این آموزش‌ها به خانواده‌ها و بستر جامعه در قالب رفتار صحیح با طبیعت خود را نشان دهد.
*دلایل اجرای طرح آموزشی و ترویجی کودکان، دوستان طبیعت توسط اداره کل منابع طبیعی استان چیست؟
از آن‌جایی که مدرسه یکی از اولین مکان‌هایی است که کودک وارد جامعه می شود و بیش‌ترین اثر رفتاری و تربیتی را نیز از آن می‌پذیرد، لذا برنامۀ آموزش دانش‌آموزان و کودکان در دستور کار این اداره کل قرار دارد تا ضمن آموزش مستقیم موضوعات منابع‌طبیعی به دانش‌آموزان بتوانیم ساختاری برای توسعۀ فرهنگ منابع‌طبیعی در خانواده‌ها و جامعه نیز ایجاد کنیم زیرا کودکان در این طرح با روش آموزش تعاملی مطالب را فرا می‌گیرند که ماندگاری و اثر بخشی بیش‌تری دارد و در نهایت به ترویج و توسعۀ فرهنگ ایجاد شده نیز کمک خواهد کرد. در این طرح دانش‌آموزان رفتار صحیح با طبیعت را فراگرفته، با مربی خود تمرین می‌کنند و آن را در خانواده و اطرافیان نیز رواج می‌دهند پس مدیریت صحیح یک طرح آموزشی در چارچوب اهداف تعیین شده ما را به سمت صیانت از انفال و حراست از عرصه‌های منابع طبیعی و از همه مهم‌تر دانش بهره‌برداری اصولی از آن پیش خواهد برد.
* آیندۀ این طرح را چگونه می‌بینید؟
در هر زمینه‌ای موفقیت شرط بقاء خواهد بود. اینکه در سال‌های تحصیلی گذشته این طرح به‌خوبی نقش خود را در کنار سایر فعالیت‌های آموزشی و ترویجی ما در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان ایفا کرده قطعا باعث استمرار آن تا زمانی خواهد شد که بتواند به اهداف تعیین شده در چارچوب مقرر از سوی اداره آموزش‌وپرورش استان پیش برود. اهداف کاری ما در زمینۀ آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی مبتنی بر اثربخشی و دستیابی به نتایج عملی در عرصه‌هاست؛ در حال حاضر آمارها نشان‌دهندۀ کاهش حوادث و صدمات ناشی از ناآگاهی‌هاست و این یعنی طرح به‌خوبی در حال اجراست و ما نیز همانند گذشته به اولویت فرهنگ‌سازی و آموزش که لازمۀ پیشگیری از جرایم، خسارت‌ها و حوادث حوزۀ منابع‌طبیعی است باور داریم و امیدواریم روزی را شاهد باشیم که هیچ عرصۀ طبیعی را به‌دلایلی که گفته شد از دست ندهیم و در عوض، با مشارکت حداکثری به سمت توسعه و احیاء جنگل‌ها و مراتع پیش برویم که این نسل در حال پرورش می‌تواند این امر را محقق سازد.
نظر خود را بنویسید