فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: الحاق اراضی جدید به محدودۀ شهرها برای تامین زمین موردنیاز طرح مسکن ملی که در استان کرمان، استاندار، جدیدترین رقم آن را سه هزار هکتار اعلام کرده، دغدغۀ همیشگی در خصوص گسترش بی‌رویۀ شهرها را تشدید کرده است.
دربارۀ شهر کرمان از الحاق 108 هکتار زمین در مجاور محلۀ شهید همت (شهرک صنعتی) سخن گفته شده و این تصمیم واکنش‌ها و انتقاداتی به دنبال داشته است. از جمله اینکه 9 تیرماه امسال منصور ایرانمنش ـ رئیس کمیسیون عمران شورای شهر گفت: «در مرکز شهر و محدودۀ فعلی شهر کرمان زمین‌های چند هکتاری در اختیار اداراتی از جمله برق، صداوسیما، شرکت نفت و ... است، ولی به جای استفاده از آن، به دنبال الحاق زمین به محدودۀ شهر در پشت شهرک صنعتی هستند، در حالی که بردن تاسیسات و ارائۀ خدمات شهری به این منطقه بسیار هزینه‌بر است».
افسون مهدوی ـ عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور شهر و اندیشه مانا که طراحی این زمین 108 هکتاری را انجام می‌دهد اما در گفت‌وگو با فردای‌کرمان تاکید دارد این زمین به محدودۀ شهر کرمان اضافه نشده بلکه در محدوده بوده است.
او همچنین تصریح می‌کند که تاکنون هیچ‌کدام از نقاط الحاق به محدودۀ شهر کرمان تا الان نتوانسته مصوبه بگیرد.
مهدوی توضیح می‌دهد که تمام خدمات روبنایی در طراحی این اراضی لحاظ شده است، اما در عین حال تاکید می‌کند: اگر در این اراضی فقط مسکن شکل بگیرد و خدمات شکل نگیرد، مشکلاتی برای ساکنان آن ایجاد خواهد شد.
گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید.
*خانم دکتر، طی ماه‌های اخیر موضوع الحاقی اراضی به محدودۀ شهرها برای اجرای طرح مسکن ملی نگرانی‌هایی در بین کارشناسان ایجاد کرده است. در کرمان حتی از سوی آقای عالم‌زاده شهردار سابق هم نسبت به این موضوع واکنش‌هایی داده شد. چرا با وجود این، شما حاضر به طراحی در زمین 108 هکتاری مجاور شهرک صنعتی یا همان محلۀ همت شدید؟
ابتدا به صورت کلی توضیحاتی را می‌دهم و بعد به جزئیات می‌رسم شاید سوال شما تغییر کرد؛ چرا که زمین‌هایی که الان مدنظر شماست اصلا الحاق به شهر کرمان نشده و سوءبرداشتی در این خصوص صورت گرفته است. یک‌سری سیاست‌های کلان شهرسازی در کشور داریم که زیرمجموعۀ سیاست‌های کلی نظام هستند. یکی از این سیاست‌ها بر افزایش جمعیت و فرزندآوری تاکید دارد. از طرفی، اصل 31 قانون اساسی را داریم که در آن آمده که داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانوادۀ ایرانی است. براین اساس، شیوه‌نامه‌ای تحت عنوان طرح اقدام ملی مسکن که بعد به‌عنوان طرح نهضت ملی مسکن مطرح شد، برای کل نظام شهرسازی کشور تعیین‌تکلیف می‌کند. این شیوه‌نامه می‌گوید که باید نیاز مسکن گروه‌های دهک‌های یک تا سه درآمدی و گروه‌های دهک‌های چهار تا هفت درآمدی را براساس اصل 31 قانون اساسی پاسخ دهیم. همین شیوه‌نامه روش‌های تعیین زمین را هم تعیین‌تکلیف می‌کند. بند 4 این شیوه‌نامه مربوط به استفاده از ظرفیت اراضی دولتی با کاربری غیرمسکونی در محدودۀ شهرها مشروط به تصویب تغییر کاربری در مراجع زیربط است. زمین مورد اشارۀ شما در مجاور شهرک صنعتی قدیم و محلۀ شهید همت امروز (از این نوع است) الحاق به محدودۀ شهر نشده و در محدوده قرار دارد و صرفا چون پلاک دولت بوده، برای طراحی آن، مشاوران براساس سابقه‌ای که داشتند می‌توانستند در مناقصه شرکت کنند که براساس سابقه‌ای که شرکت ما داشت، طراحی آن را عهده‌دار شد. بنابراین اراضی الحاق شده را طراحی نکردیم بلکه این اراضی در محدودۀ شهر قرار داشتند.
*اما خانم دکتر، حتی آقای منصور ایرانمنش رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر از الحاق این اراضی به محدودۀ شهر خبر داده و از آن انتقاد کرده است. یعنی اطلاعات ایشان هم نادرست بوده است؟
عرض نکردم کسی اطلاعات اشتباه دارد. شاید برداشت از جملات اشتباه باشد. این اراضی الحاق به محدوده نشده است، بلکه در داخل خط محدودۀ شهر کرمان قرار دارند و اراضی الحاق‌شده نیستند. در طراحی این اراضی اما، بهترین حالت و گزینۀ طراحی وضعیتی بود که بخشی شامل حدود 19 هکتار خدمات‌عمومی در داخل حریم و خارج از محدودۀ شهر جانمایی شود که این هم براساس قانون و ضوابط شهرسازی امکان‌پذیر است. بنابراین، به هیچ‌عنوان اینجا موضوع الحاق اراضی را نداشتیم. مصوبۀ شورای توسعه و برنامه‌ریزی استان هم دربارۀ جانمایی خدمات در حریم شهر را داریم ضمن اینکه این مسئله از لحاظ قانونی هیچ زمانی مشکلی نداشته و در همۀ شهرها هم وجود دارد.
*اینکه زمین در محدودۀ شهر است را طرح جامع هم مشخص کرده است. درست می‌گویم؟
بله.
*اما طرح جامع یک بازۀ زمانی مثلا 20 ساله را مشخص می‌کند که بارگذاری جدید در اراضی باید در طول این دورۀ زمانی اتفاق بیفتد. همین الان در آن قسمت از شهر، محلۀ شهید همت را داریم که ساکنان آن امکانات زیرساختی لازم و کافی در اختیار ندارند. حالا بارگذاری دیگری در مجاور این محله نمی‌تواند دردسرساز باشد؟ ولو اینکه زمین در محدودۀ شهر باشد.
ما قطعا موظف بوده‌ایم به‌طور کامل خدمات روبنایی را براساس بارگذاری جمعیتی که برای آن محدوده طراحی می‌کنیم ببینیم و این خدمات براساس سرانه‌های مصوب دیده شده است. خدمات زیربنایی را هم وزارت‌خانه‌ها براساس قانون موظف هستند که در راستای نهضت ملی مسکن انجام دهند و این هم مسئله‌ای نیست که در حیطۀ وظایف مشاور باشد که بخواهد برای آن اظهارنظر کند. در تمام جلسات اما این موضوع مطرح می‌شود و دستگاه‌های خدمات‌رسان موظف به ارائۀ خدمات در محدوده‌های نهضت ملی مسکن هستند. البته این را هم بگویم که نه فقط بنده و همکارانم به‌عنوان شهرساز بلکه تمام مردم این شهر می‌توانند این نگرانی و دغدغه را داشته باشند که وقتی شهر کرمان با کمبود آب مواجه است، این مسئله قطعا برای ساخت‌وسازهای جدید و این بارگذاری جمعیتی جدید نیز وجود خواهد داشت. البته این جمعیت از دل مردم همین شهر است چون شرایطی که برای ثبت‌نام در نهضت ملی مسکن تعریف شده، سختگیرانه است و افراد غربالگری می‌شوند تا افراد واجد شرایط صاحب خانه بشوند. قطعا این افراد ساکن همین شهر هستند و نهضت ملی مسکن پاسخی به نیاز مسکن آن‌هاست.
*تاکیدی وجود دارد که برای تامین زمین مسکن ملی از زمین‌های دولتی در مرکز شهر یا زمین‌های رهاشده استفاده کنند. مدتی پیش آقای دکتر بوربور سفری به کرمان داشت. ایشان در گفت‌وگویی با فردای‌کرمان پراکندگی شهر را یک ایراد جدی برای کرمان دانست. قبول ندارید بارگذاری در اراضی کنار محلۀ شهید همت، پراکندگی شهر را تشدید کند؟ به عنوان یک شهرساز موافقید چنین طرح‌هایی در چنین زمین‌هایی اجرا شود؟
با همۀ احترامی که نسبت به همۀ دغدغه‌های همکارانم که برخی از ایشان استادان من در حوزۀ شهرسازی هستند دارم به این پرسش پاسخ می‌دهم. بنده به‌عنوان معلم دانشگاه وظیفه‌ای دارم، از طرفی به‌عنوان یک شهرساز که باید کنشگری کند هم عمل می‌کنم؛ کنشگری که باید بین مردم و تصمیمات دولتی باشد. با این توضیح و براساس موارد قانونی نه ایدۀ شخصی خودم، به گزینه‌های دیگری که برای تامین اراضی داریم هم می‌پردازم که یکی از آن‌ها، خرید اراضی غیردولتی مناسب در محدودۀ شهرهاست، در صورتی که تامین زمین از طریق راهکارهای (دیگر) بنا به تشخیص راه و شهرسازی و تایید سازمان ملی زمین و مسکن امکان‌پذیر نباشد. دولت به‌جای اینکه برای تامین زمین هزینه کند، منطقی‌ترین حالت این است که از اراضی خود در محدودۀ شهر استفاده کند. نکتۀ دیگر این است که آیا در محدودۀ شهر کرمان پهنه‌های درشت‌مقیاس 108 هکتاری و 50 هکتاری و 40 هکتاری وجود دارد که دولت خریداری کند؟ و آیا اصلا مالکان حاضرند دربارۀ این اراضی با دولت مذاکره کنند؟ در شهر کرمان برای نهضت ملی مسکن تا این لحظه الحاق اراضی نداریم و من فکر می‌کنم گزینه‌ای که تا الان پیش رفته، یعنی استفاده از اراضی دولتی در داخل خط محدوده، بهترین گزینه بوده است. این را هم بگویم که در داخل شهر کرمان لکه‌هایی داریم که مدیریت شهری و استان برای اینکه این اراضی را برای بقیۀ کمبودهای شهر کرمان مورد استفاده قرار دهد تلاش می‌کند. زمانی که بنده نقش کنشگری‌ام به‌عنوان شهرساز را کنار بگذارم و با دیدگاه آکادمیک به دنبال جلوگیری از شکل‌گیری تراکم پایین‌تر ساختمانی و جمعیتی در شهر کرمان باشم کاملا نگاه شما را قبول دارم و می‌گویم بهتر است ابتدا لکه‌های خالی در میان بافت پر شهر را ببینند. ولی وقتی می‌بینم افرادی واجد شرایط ثبت‌نام کردند و منتظر تحویل زمین هستند و شرایط اقتصادی هم دارد روز به روز ساخت‌وساز را برای مردم سخت‌تر می‌کند و متقاضیان می‌خواهند هرچه سریعتر زمین را تحویل بگیرند تا ساخت‌وساز را شروع کنند، پس مسیری که تا الان طی شده، یعنی استفاده از اراضی دولتی در داخل محدودۀ شهر، راه خطایی نیست. اگر اولین گزینۀ شهر کرمان الحاق اراضی به محدوده بود صحبت شما را می‌پذیرفتم. ولی تاکنون الحاق بدون توجه به ظرفیت‌های شهری اتفاق نیفتاده است ضمن اینکه نگاه کلیۀ مدیران به این هست که راهکارهایی بیابند تا اراضی و لکه‌های درشت‌مقیاس (در بافت پر شهر) نیز مورد استفاده قرار بگیرد. موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم ایجاد شهرهای جدید است که به‌عنوان صنعت‌شهر و یا شهرجدید مطرح است. به هر حال متقاضی برای مسکن ملی ثبت‌نام کرده و پیگیر است. ممکن است برای شهری چون کرمان (برای پاسخ به این تقاضاها) ایجاد شهر جدید مطرح شود. در این شرایط است که به انتخاب بین بد و بدتر می‌رسیم. با لحاظ همۀ این موارد می‌گویم که اگر بعد از محلۀ شهید همت طراحی و ساخت‌وسازی انجام شود بهترین گزینه بوده و نگذاشتیم خدای ناکرده شرایط به سمت ایجاد شهرهای جدید برود.
*اما خانم دکتر، وقتی از نحوۀ خدمت‌رسانی از شهرداری انتقاد می‌شود، گستردگی شهر و سرانۀ جمعیت در هکتار که عدد پایینی است را مطرح می‌کند و می‌گوید به دلیل این شرایط نمی‌توانم خدمات‌رسانی مطلوبی انجام دهم. حالا این 108 هکتار کنار محلۀ همت اضافه شده، خود این محله هم در چندین سال اخیر اضافه شده و هنوز بسیاری از امکانات را ندارد، ضمن اینکه شهرداری در خدمات‌رسانی به محلات مرکزی شهر هم حتی ضعف‌هایی دارد. چه ارزشی دارد که فرد در این قسمت از شهر خانه داشته باشد ولی مثلا آب و گاز نداشته باشد و خیابان‌هایش آسفالت نباشد و بچه‌اش برای مدرسه رفتن مجبور باشد از عرض بزرگراه پرخطر عبور کند. شما به‌عنوان شهرساز به این وجه از مسئله چطور نگاه می‌کنید؟
ابتدا از شما خواهشی دارم که چون رسانه‌ای اثرگذار و مورد اعتماد مردم هستید، روی این جمله خیلی دقت کنید که 108 هکتار کنار محلۀ شهید همت اضافه نشده است.
*آن‌طور که شما می‌گویید در این اراضی بارگذاری جدید قرار است انجام شود.
بله. بنده نه از شهرداری این دورۀ کرمان و نه دوره‌های قبل و نه آتی دفاعی دارم و نه قرار است مقابله‌ای داشته باشم. فقط به قانون اشاره می‌کنم. شهرداری براساس قانون موظف به خدمات‌رسانی در داخل محدودۀ شهر است. تراکم شهر کرمان اگرچه نسبت به سرشماری گذشته افزایش پیدا کرده و به 55 نفر رسیده اما هنوز به 76 نفر در هکتاری که در طرح مصوب جامع دیده شده نرسیده است. در اراضی این محدوده همین 55 نفر در هکتار که الان مستاجر هستند قرار است زندگی کنند و نمی‌توانیم بگوییم این بارگذاری جدید تراکم را افزایش می‌دهد. اگر افزایش هم بدهد به تراکم مصوب طرح جامع قبل می‌رسیم. پس این‌طور نیست که در این محدوده بارگذاری خلاف طرح جامع اتفاق بیفتد، بلکه همین مردم که در محاسبات طرح جامع دیده شده بودند، قرار است جابه‌جا شوند. محلۀ شهید همت هم که در سوال‌تان گفتید اضافه شده، باید بگویم که اضافه نشده بلکه در داخل محدودۀ شهر و پلاک دولتی بوده اما ساخت‌وسازهای بدون مجوز در آن شکل گرفته و به یک محلۀ حاشیه‌نشین تبدیل شده است. محلۀ شهید همت برنامه‌های بازآفرینی هم داشته اما شاید همین طرح ملی مسکن بتواند بر ارتقای کیفیت آن اثر بگذارد. دربارۀ خدمات زیربنایی در اراضی 108 هکتاری مسکن ملی عرض کردم که ما هم نگرانی داریم. همین الان حتی نگران تامین آب و برق در محلات مرکزی شهر نیز هستیم. دربارۀ خدمات روبنایی اما تمام نیازهایی که وجود دارد را موظف بودیم در طراحی لحاظ کنیم. بارگذاری، عرض معابر و خدماتی که نیاز هست، در داخل خود این محدوده قرار می‌گیرد. طرح‌ها هم در جلسات متعددی بررسی می‌شود. اگر طرح‌ها طبق طراحی اجرا شود هم مدرسه و هم مهدکودک و هم کلیۀ فضاهای خدماتی و بارگذاری ترافیک و معابر آن طبق اصول دیده شده و مشکلی نخواهد داشت. ما در این محدوده حتی سعی کردیم نسبت به معابر طرح تفصیلی شهر کرمان جانمایی خدمات دست‌ودل‌بازانه‌تر باشد. به‌عنوان مثال اگر در طرح تفصیلی کرمان عرض کوچه هشت متری و (تراکم ساختمانی) چهار طبقه دیده شده آنجا حتی عرض معابر فرعی بیش‌تر دیده شده است. اما اگر در این اراضی فقط مسکن شکل بگیرد و خدمات شکل نگیرد، آنچه که شما اشاره کردید دغدغۀ به‌جایی است. ما اما در اجرای طرح‌ها همراه نیستیم. من و همۀ مشاوران همکاران که طراحی را انجام می‌دهیم امیدواریم خدمات به همان شکل که طراحی شده شکل بگیرد و مشکلی در خدمات روبنایی ایجاد نشود. دربارۀ خدمات زیربنایی بنده جایگاهی ندارم که صحبت کنم.
*در مقایسۀ طرح مسکن ملی و مسکن مهر، فکر می‌کنید مسکن ملی دارد بهتر عمل می‌کند؟ یا نه، همان خطاها در موقعیت‌یابی و در طراحی و مابقی مسائل در حال تکرار است؟
در زمان طراحی‌های مسکن مهر بنده به‌صورت مستقل عمل نمی‌کردم اما براساس تجربه‌ای که خودم دارم می‌توانم به پرسش شما پاسخ بدهم. به نظر من، نگاهی که امروز در تصویب طرح‌های مربوط به مسکن ملی وجود دارد بسیار کارشناسانه است و برای تایید حرفم این نکته را یادآور می‌شوم که هیچ‌کدام از نقاط الحاق به محدودۀ شهر کرمان، به‌دلیل بررسی‌های کارشناسی دقیق دستگاه‌های مختلف تا الان نتوانسته مصوبه بگیرد. بنابراین طرح مسکن ملی با دید کارشناسانه‌تری پیش می‌رود. جا دارد از مدیران شهری و مدیران دستگاه‌ها و کارشناسان که شبانه‌روز دارند برای طرح ملی مسکن تلاش می‌کنند تشکر کنم. دربارۀ مسکن مهر اما وقتی با دید شهرسازی به موضوع نگاه می‌کنیم می‌بینیم که به مسائل اجتماعی و فرهنگی گروه‌های هدف توجه نشده و آپارتمان‌ها می‌توانند به ساختمان‌هایی بی‌کیفیت تبدیل شده باشد. این تجربه‌ای بود که باعث شد الان در تمام طراحی‌های نهضت ملی مسکن، قطعات جداگانه باشد و طراحی‌های آپارتمانی نداشته باشیم. سعی شده تا حدی ایرادات مسکن مهر برطرف شود ولی اینکه شرایط اقتصادی باعث شود چه نوع ساخت‌وسازی در این محدوده‌ها انجام شود را بنده نمی‌توانم نظر بدهم. در طرح‌هایی که ما انجام دادیم حتی در ابعاد قطعات، کمیت بر کیفیت ارجحیت داده نشده و کیفیت ارجح بوده و خدمات عمومی هم براساس سرانه‌ها لحاظ شده است.
*در این 108 هکتار چند خانه قرار است ساخته شود؟
این اعداد را معمولا مدیران دستگاه‌ها اعلام می‌کنند و به دلیل اینکه ممکن است سوءبرداشتی صورت بگیرد، بهتر است من چیزی نگویم./ الف
نظر خود را بنویسید