محمد لطیف‌کار
شانزدهمین دورۀ جشنواره موسیقی نواحی پس از سال‌ها برگزاری به‌صورت متمرکز و سراسری با میزبانی کرمان، امسال قرار است به‌صورت منطقه‌ای و همزمان در پنج شهر کشور برگزار شود.
سال گذشته محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد، پس از برگزاری جشنواره در گرگان، با اعلام تعطیلی دبیرخانه دائمی جشنواره موسیقی نواحی در استان کرمان، اعلام کرد که این جشنواره از این پس به‌صورت منطقه‌ای برگزار خواهد شد.
اتفاقی که امسال رقم خورد و کرمان، ۲۱ تا ۲۳ تیرماه جاری، میزبان گروه‌های موسیقی از استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان به‌عنوان منطقۀ پنجم خواهد بود.
فواد توحیدی، پژوهشگر موسیقی نواحی، با وجود انتقاداتی که از حضور بعضی گروه‌های تکراری در جشنواره دارد، در عین حال بازی دادن سایر استان‌ها در این رویداد هنری را مثبت قلمداد می‌کند.
وی همچنین معتقد است که وزارت ارشاد باید اختتامیۀ جشنواره را با توجه به نقش و جایگاه کرمان در این جشنواره در کرمان برگزار می‌کرد و می‌گوید که سیاسیون کرمان باید برای بازگرداندن دستکم فینال جشنواره به کرمان با وزیر صحبت و رایزنی کنند.
گفت‌وگوی ما با این هنرمند و پژوهشگر موسیقی را در ادامه بخوانید.
آقای توحیدی، جشنواره منطقه‌ای موسیقی نواحی هفتۀ آینده در کرمان برگزار می‌شود. تا سال گذشته این جشنواره به‌صورت ملی و به میزبانی کرمان برگزار می‌شد، نظر شما دربارۀ برگزاری جشنواره به شکل جدید و منطقه‌ای چیست؟
این‌که تمام استان‌ها را در این جشنواره بازی بدهند اتفاق خوبی است، اما متاسفانه آن‌چه شاهد هستیم خیلی در سطح نازل است؛ یعنی گروه‌های کم، تعداد کم و حتی ترکیب‌های سازبندی معمولا ناقص است، زیرا معمولا به‌دلیل این‌که هزینه‌ها افزایش می‌یابد همۀ گروه را نمی‌توانند و اجازه ندارند به جشنواره ببرند. این مشکلات وجود دارد، اما برگزاری جشنواره به‌صورت منطقه‌ای، سال اول است و آزمون و خطاست. باید ببینیم نتیجه چه می‌شود. چند سال پیش در زمان آقای شالویی، (معاون وقت هنری وزیر ارشاد)، دبیرخانه جشنواره موسیقی نواحی را کلا به کرمان دادند اما سال بعد وزیر برخلاف آن عمل کرد، در حالی که وقتی یک وزارتخانه حرفی را می‌زند باید پای حرفش بایستد. با وجود این‌که تفاهم‌نامه امضا شده بود، به‌راحتی جشنواره را به گرگان بردند و آن‌جا هم اول قول برگزاری جشنواره را به گرگان دادند و بعد تصمیم گرفتند جشنواره را منطقه‌ای برگزار کنند. الان هم که جشنواره را منطقه‌ای کردند، چون کرمان در این زمینه یک برند است، حقش این بود که حداقل اختتامیه را در کرمان برگزار کنند. یعنی بعد از برگزاری جشنواره در مناطق مختلف، اختتامیه در کرمان باشد اما متاسفانه آن هم قرار است در تهران برگزار شود که این به نظر من یک کار غیرانسانی است، زیرا این جشنواره شناسنامه دارد و اسم آن با کرمان عجین شده است و این کار درستی نبود. این جشنواره حق کرمان است، سیاسیون کرمان باید پیش وزیر پادرمیانی کنند و دوباره فینال جشنواره در کرمان برگزار شود.
منطقۀ پنج امسال با مرکزیت کرمان برگزار می‌شود، ارزیابی شما از ترکیب و کیفیت این گروه چیست؟
بعضی گروه‌های موسیقی نواحی متاسفانه در اکثر جشنواره‌ها حضور دارند و گروه‌هایی هستند که حتی از سال نخست جشنواره در آن شرکت داشتند. امسال از سیستان باز آقای آتشگر را داریم که همیشه بوده و دوباره هم دعوت شدند. یا از خراسان افرادی می‌آیند که جشنوارۀ قبلی هم حضور داشتند. از یزد گروه جدیدی در جشنواره حضور دارد و من تاکنون ندیده بودم که از یزد گروهی در موسیقی نواحی شرکت کند. اولین دوره‌ای است که یزدی‌ها در جشنواره حضور دارند و این اتفاق خوبی است. از هرمزگان آقای کریمی شرکت می‌کنند که به نظر من بهترین نوازندۀ عود ایران در زمینۀ موسیقی نواحی است. ایشان برای اولین بار به جشنواره می‌آیند که خیلی اتفاق خوبی است اما استاد خالو قنبر تکراری هستند و قبلا هم به کرمان آمده بودند. هرمزگان با توجه به گروه‌های زیادی که دارد، می‌توانست گروه جدیدتری را بفرستند. از استان کرمان نیز چهار گروه شرکت دارند که یکی از گروه‌ها از جنوب کرمان است. گروه‌های کرمان را من انتخاب کردم و انتخاب گروه جنوب را به مدیرکل جنوب واگذار کردیم. گروه‌های کرمان برای اولین بار در جشنواره موسیقی نواحی شرکت می‌کنند. گروه آقای حسن دشتی از شهربابک، تاکنون هیچ‌وقت در جشنواره کشوری نبودند. گروه آقای هوشنگ عیسی‌پور از سیرجان را داریم که برای اولین بار در جشنواره شرکت می‌کنند و تاکنون در هیچ جشنواره‌ای حضور نداشته است. گروه آقای فرخ میرزاده هم از ارزوئیه شرکت دارند که کار ایشان هم بسیار عالی است و برای اولین بار است که در یک جشنواره شرکت می‌کنند. آقای شاهسون‌پور که جزو ایل شاهسون کرمان، از منطقۀ زرگرهای ارزوئیه و ترک هستند نیز در جشنواره حضور دارند که بسیار صدای خوبی دارند و شروه‌خوانی می‌کنند.
شما در جشنواره منطقه‌ای پنج چه نقشی دارید؟
من فقط سخنران هستم و انتخاب گروه‌های کرمان را برعهده داشتم.
جشنواره منطقه‌ای پنج را چه کسی مدیریت می‌کند؟
آقای مرآتی، دبیر جشنواره از تهران می‌آیند و کرمانی‌ها نقشی در مدیریت جشنواره ندارند.
در داوری چطور؟ کرمان در داوری هم نقشی ندارد؟
داوری نبوده، انتخاب بوده که آن را در حد گروه‌های کرمان به من سپردند. در گروه‌های سیستان هم از پژوهشگر سیستان نظر خواستند و این تعامل صورت گرفته است. آقای مرآتی هستند و جشنواره را اداره می‌کنند و ارشاد کرمان هم حضور دارد.
نهایتا و بعد از اجرای کارها، داوری دربارۀ آنها صورت نمی‌گیرد؟
خیر. داوری به نظر من در جشنواره موسیقی نواحی کار درستی هم نیست و نمی‌توان به‌عنوان مثال موسیقی کرمان را با جای دیگر مقایسه کرد، زیرا هر کدام موسیقی خود را دارد و با هم متفاوت هستند. اصلا جشنواره قابل داوری نیست، مگر این‌که یک استان را با گروه‌های خودش مقایسه کنند که آن هم باز امکان‌پذیر نیست، زیرا مثلا در کرمان که این‌قدر تنوع موسیقی داریم نمی‌توان جنوب را با بافت، یا بافت را با بم و یا بم را با زرند داوری کرد، زیرا هم سازبندی آنها با هم متفاوت است هم فواصل موسیقی آنها فرق دارد و هم گویش موسیقایی آنها با هم متفاوت است و این‌ها قابل داوری نیستند، مگر این‌که مثلا موسیقی جیرفت را با جیرفت یا بافت را با بافت مقایسه کنیم. داوری مخصوصا در استان‌هایی مانند کرمان که تنوع رنگین‌کمانی از موسیقی دارند، کار سختی است مگر استان‌هایی را پیدا کنید که موسیقی آنها یک‌دست باشد و آنها را با خودشان داوری کنید.
شنیدم شما در حال تلاش برای برگزاری جشنواره استانی موسیقی نواحی در کرمان هستید، لطفا دربارۀ این توضیح دهید.
این جشنواره همزمان با جشنواره منطقه‌ای، روزهای 21، 22 و 23 تیرماه در بافت برگزار می‌شود که سومین دورۀ آن است. اولین دورۀ جشنواره استانی موسیقی نواحی در کرمان بود، دورۀ دوم آن، سال گذشته در بافت برگزار شد و سومین دوره نیز امسال در بافت برگزار می‌شود. با توجه به این‌که فولاد هم پای کار آمده و در زمینۀ اسپانسری کمک می‌کند، فعلا دبیرخانه این جشنواره در بافت است. زیرا بافت هم در تابستان جای خنکی است و هم موسیقی رنگین‌کمان و متنوعی دارد. به‌عنوان مثال در منطقۀ 30 متری بافت نزدیک به 200 نوازنده و هنرمند موسیقی نواحی داریم. ضمن این‌که جاهای دیگر تاکنون نخواستند و درخواستی از شهرستان‌های دیگر برای برگزاری جشنواره استانی موسیقی نواحی به ما داده نشده است.
همزمانی این جشنواره با جشنواره منطقه‌ای، آیا کار درستی است؟ آیا تحت‌تاثیر یکدیگر قرار نمی‌گیرند و رقابت منفی بین آنها ایجاد نمی‌شود؟
خیر، زیرا گروه‌هایی که برای جشنواره موسیقی نواحی منطقه‌ای انتخاب شده‌اند با گروه‌های جشنواره استانی متفاوت هستند، ضمن این‌که من تاکنون ندیدم کسی از بافت برای دیدن جشنواره موسیقی به کرمان بیاید و یا از کرمان برای دیدن جشنواره موسیقی استانی به بافت برود، به همین دلیل از نظر مخاطب هیچ هم‌پوشانی با هم ندارند و هر کدام مخاطب خود را دارند و برگزاری همزمان آنها با یکدیگر به هم لطمه نمی‌زند.
مدیریت متمرکز جشنواره‌ها، چه زمانی که ملی بود و چه اکنون که به‌صورت منطقه‌ای و یا استانی برگزار می‌شود، به عهدۀ اداره‌کل ارشاد یا وزارت ارشاد است، تشکل‌ها و انجمن‌های غیردولتی که در حوزۀ موسیقی فعال هستند چرا نقشی دارند، آیا این موضوع آسیب‌زننده نیست؟
اگر بخش خصوصی پای کار می‌آمد ما هیچ مشکلی نداشتیم اما متاسفانه هر مدیر دولتی که تغییر می‌کند، سلیقه‌ها هم تغییر می‌کند و همیشه این مشکل را داریم. در حال حاضر نیز یکی از دلایل این‌که جشنواره از ما گرفته شد به دلیل همین تغییر مدیریت بود. به نظر من اگر بخش خصوصی ورود کند، خیلی بهتر خواهد بود.
به موضع انفعالی انجمن‌های موسیقی در جریان برگزاری جشنواره نقدی ندارید؟
این نهادها خودشان به دولت وابسته هستند. حتی انجمن موسیقی بودجه‌اش به ارشاد برمی‌گردد که بودجه‌ای هم به این‌ها نمی‌دهند و حتی حقوق هم ندارند. تنها می‌توان در کارهای اجرایی از آنها بخواهیم مواردی مانند حضور در هتل و راهنمایی میهمان‌ها را انجام دهند اما کاری که واقعا در جشنواره تاثیرگذار باشد را نمی‌توانند انجام بدهند.
منظورم بیشتر کار کارشناسی، نظارتی و مدیریتی است. کارهایی که شما می‌گویید را می‌توان برون‌سپاری کرد و نیروهای خدماتی انجام دهند. شان انجمن این است که به‌عنوان یک گروه متخصص و دلسوز، در حوزه‌هایی که اشاره کردم برنامه‌ریزی و نظارت کند.
انجمن موسیقی چه نظارتی می‌تواند در موسیقی نواحی داشته باشد؟
فارغ از کرمان، به‌طور کلی به نظر می‌آید همۀ امور موسیقی نواحی فعلا در اختیار دستگاه‌های اجرایی و دولتی است و کس دیگری دخالتی ندارد.
بله درست است. همان‌طور که اشاره کردم انجمن موسیقی هم به‌گونه‌ای دولتی هستند. فقط خانه موسیقی مقداری مستقل‌تر است.
چون انجمن‌های موسیقی انتخاب اهالی موسیقی را به‌عنوان پشتوانۀ خودشان دارند، فرض من بر این است که دولتی نیستند. ممکن است بودجه یا حمایت‌های دولتی را داشته باشند اما کسانی که در راس انجمن قرار دارند، منتخب فعالان آن حوزه هستند.
آنها هم انتسابی هستند. انجمن موسیقی تنها انجمنی است که باید توسط مدیرکل ارشاد تعیین شود. متاسفانه آن هم انتسابی است.
این‌که به حضور انجمن موسیقی در جشنواره اشاره کردم برای این است که یک نیروی غیرمتخصص نمی‌داند با یک هنرمند چطور باید صحبت کند. وقتی اعضای انجمن در جشنواره موسیقی نواحی حضور داشتند خیال ما راحت بود، زیرا خودشان هنرمند هستند و می‌دانند چطور باید با یک هنرمند برخورد کرد و همیشه در جشنواره موسیقی نواحی کمک بودند.
الان اوضاع انجمن موسیقی در کرمان آن‌قدر غم‌انگیز است که من تاکنون چنین شرایطی را ندیدم. هیچ فعالیتی در چند سال اخیر از انجمن موسیقی ندیدم، نه جشنواره‌ای و نه حتی یک کارگاه کوچک برای ارتقای سطح موسیقی برگزار نشده است و واقعا برای کرمان تاسف‌بار است. اگر من سمتی داشتم، که البته هیچ‌وقت نخواستم داشته باشم، حتی با هزینۀ شخصی، چند هنرمند دعوت می‌کردم و یا گفت‌وگوها و شب‌های موسیقی را برگزار می‌کردم تا سطح موسیقی کرمان کمی افزایش یابد، اما متاسفانه این اتفاقات در کرمان نمی‌افتد و دلیلش را هم نمی‌دانم.
نظر خود را بنویسید