گروه فرهنگ‌وهنر: جشنواره بین‌المللی شعر رضوی کرمان امسال به بیست‌وهشتمین دورۀ خود رسیده است.
دبیر تخصصی این دوره، سید محمدجواد شرافت است که بیش از دو دهه در حوزۀ شعر آیینی حضور فعالی دارد. شرافت که برای نخستین بار دبیری این جشنواره را برعهده دارد، می‌گوید که یکی از وجوه تمایز رویداد بیست‌وهشتم با دوره‌های گذشته، بین‌المللی بودن آن است. مراسم اختتامیۀ جشنواره، علاوه بر ایران، در افغانستان هم برگزار خواهد شد.
او با اشاره به استمرار این جشنواره در حدود سه دهه تاکید می‌کند که ارتباط مداوم جشنواره شعر رضوی با مخاطبان بسیار مهم است و در این خصوص پیشنهاداتی دارد.
او پیش از این، دبیر جشنواره‌های ملی و بین‌المللی متعددی از جمله جشنواره شعر جوان سوره، جشنواره شعر اشراق و جشنواره شعر عاشورایی بوده است. همچنین، در برخی جشنواره‌ها به عنوان داور و یا ناقد و شاعر و مجری مراسم حضور یافته است.
کتاب «خاک باران خورده» مجموعۀ مستقل شعر اوست. مجموعه شعر «همواره حسین» نیز شامل رباعی‌های عاشورایی که او از شاعران گوناگون انتخاب کرده است.
پیرامون جشنوارۀ شعر رضوی کرمان با او گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
*وقتی صحبت از شعر رضوی می‌کنید به چه نکات و معیارهایی توجه دارید؟
پیش از پاسخ به این پرسش می‌خواهم چند قدردانی داشته باشم. اول از حضرت امام رضا(ع) که اجازه دادند لباس خادمی بپوشم. بر سر ما منت گذاشتند تا توفیق خدمت‌گزاری داشته باشم. تشکر بعدی‌ام از دوستان خوبمان در اداره کل ارشاد کرمان است که حسن اعتماد نسبت به بنده داشتند و دوستان و اساتید و شاعران خوب کرمانی که با آغوش باز و خیلی کریمانه بنده را برای جشنواره در جمع‌شان پذیرفتند. جشنواره سال‌های متعددی در کرمان برگزار شده و امسال، دوستان این لطف را به بنده داشتند که در جمع آن‌ها باشم. از دوستان در بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) هم تشکر می‌کنم که حسن اعتماد به بنده داشتند و تا این لحظه هم همکاری خوبی با این دوستان داشتیم.
دربارۀ شعر رضوی که سوال شما بود باید بگویم که وقتی به طور کلی، موضوع شعر آیینی را مطرح می‌کنیم، همیشه می‌گوییم شعر آیینی خوب ابتدا باید شعری خوب باشد، یعنی همۀ مولفه‌های یک شعر خوب را داشته باشد. شعر رضوی هم همین است. صرف اینکه عرض ارادت موزون داشته باشیم، شعر متعالی رضوی نیست. بله این شعر مقبول است و ماجوریم ولی از لحاظ ادبی، شعر رضوی باید از نظر شعریّت در اوج باشد و تمام مولفه‌های یک شعر خوب را دارا باشد.
در کنار آن، مباحث معرفتی نیز بسیار مهم است یعنی ما از یک شعر رضوی بوی امام رضا(ع) را استشمام کنیم. وقتی یک شعر رضوی می‌خوانیم انگار از یک زیارت برگشته باشیم. وقتی شعر رضوی می‌خوانیم، چند نکته بیش‌تر راجع به زندگی امام رضا(ع) بدانیم. این، شعر متعالی رضوی است که بتواند ما را با رفتار یا گفتار امام آشنا کند، شعری که ما را از نام امام به مرام امام برساند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، خیلی شعر تاثیرگذارتر و عمیق‌تر و دقیق‌تری خواهیم داشت، اما چون امام رضا(ع) قدم به چشم ما گذاشتند و در ایران هستند، نه که میهمان ما باشند بلکه میزبان ما هستند، تمام خاطرات خوب ما از زیارت است. اما اگر بخواهیم تمام شعر رضوی را در زیارت خلاصه کنیم، به حق خودمان اجحاف کرده‌ایم. شعر زیارت در جای خود، شنیدن و خواندنش لذت‌بخش است اما در کنار این، به شعری که امام را به‌عنوان اسوه و الگو و پدری مهربان معرفی می‌کند توجه داشته باشیم. لذا بحث‌های معرفتی در شعر رضوی بسیار مهم است.
*جشنواره شعر رضوی امسال به دورۀ بیست‌وهشتم رسیده است. ارزیابی شما از این جشنواره و تاثیرگذاری آن چیست؟
اینکه چراغ یک جشنواره سه دهه روشن باشد بسیار مهم و ارزشمند است. ما جشنواره‌های زیادی داریم که در چند دوره برگزار و بعد بین‌المللی و بعد محو می‌شوند؛ به ویژه جشنواره‌هایی که جنبۀ دولتی دارند. جشنواره‌های مردمی همچون شب شعر عاشورای شیراز را داریم که سال‌هاست برگزار می‌شود و چون مردمی هستند ادامه پیدا کرده‌اند، اما چه لطفی در جشنواره شعر رضوی هست که با وجود اینکه دولتی است، با وجود تغییر مدیران و دولت‌ها، همچنان پابرجا مانده است و این حتما عنایت و لطف امام رضا(ع) به مردم خوب کرمان و کشور و شاعران است که با وجود تغییر دولت‌ها و دولتمردان این جشنواره همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. از این جهت، این حرکت بسیار مبارک است. دربارۀ سیر آثار و فراز و نشیب‌های این رویداد، شاید بهتر باشد دوستانی که در 28 دوره درگیر این جشنواره بوده و تلخی و شیرینی‌های آن را چشیده‌اند اظهارنظر کنند. من اما وقتی به عنوان یک شاعر می‌بینم که جشنواره‌ای توانسته ریشه‌دار بشود و شاخ و برگ فراوان داشته باشد، می‌گویم که این، طیب‌الله دارد و خداقوت، به همۀ کسانی که در این زمینه تلاش کرده‌اند.
*نظر شما دربارۀ آثار این دوره از جشنواره از لحاظ کمی و کیفی و پراکندگی جغرافیایی چیست؟ میزان استقبال چگونه بوده است؟
زمانی که جوان‌تر بودیم، اوج برگزاری کنگره‌ها و جشنواره‌ها بود و تریبونی که شاعر می‌خواست شعرش را ارائه کند و به گوش کسانی که جلسات مهم کشور از جمله دیدار رهبری را اداره می‌کنند برسد همین کنگره‌ها بود. بعد از آن، وبلاگ‌نویسی آمد و در حال حاضر، شبکه‌های اجتماعی باعث شده اقبال به جشنواره‌ها نسبت به گذشته کاهش یابد اما همچنان جشنواره‌ها حیات خود را دارند. در این دوره از جشنواره، کشور شرایط خاصی پیدا کرد و برخی دل و دماغ نداشتند و برخی ذهن‌شان مشغول مسائل دیگری بوده است، با این وجود، آبرومندانه است که 1000 اثر به جشنواره برسد. البته ما فراخوانی هم در کشور افغانستان داریم که همچنان ادامه دارد و قرار است اختتامیه‌ای نیز در این کشور برگزار شود.
*تاریخ آن مشخص است؟
احتمالا اواخر ذی‌العقده اختتامیه‌ای مستقل برای شاعران افغانستان خواهیم داشت و عزم برگزارکنندگان جشنواره در این خصوص جزم است. بنابراین، فراخوان همچنان ادامه دارد ولی همین که 1000 اثر به جشنواره می‌رسد، حائز اهمیت است. ضمن اینکه انتخاب برگزیدگان بدون هیچ ملاحظه‌ای بوده و این‌طور نبوده که حتما یک افغانستانی باشد یا حتما یک خانم باشد و حتما یک شعر سپید باشد. اصلا این‌طور نبوده است. اشعار کدگذاری‌شده به دست داوران رسید و خروجی این تنوع را داشت که چهار اثر سپید در کنار آثار کلاسیک برگزیده شد، خانم‌ها حضور پررنگی در بین برگزیدگان دارند، از شاعران افغانستان نیز در بین برگزیدگان داریم، شاعرانی که بیش از 40 ساله هستند هم در بین برگزیدگان داریم. زمانی جشنواره محدود به جوان‌ها بود اما چون موضوع عرض ارادت به امام رضا(ع) است، شاعرانِ نزدیک به 50 ساله هم برگزیده شدند. انتخاب داوران ما انتخاب متنوعی است و یکدیگر را تکمیل می‌کردند. هم اشعاری داریم که می‌تواند در فضای رسانه ارتباط خوبی با مردم بگیرد و هم آثاری که می‌تواند با نخبگان ادبی ارتباط خوبی برقرار کند. این گسترۀ مخاطب در بین آثار وجود دارد.
*آیا جشنوارۀ امسال نسبت به دوره‌های قبل وجوه شاخصی دارد؟
دوره‌های قبل را تجربه نکردم و دربارۀ آن، دوستانی که از نزدیک جشنواره را تجربه کردند بهتر است اظهارنظر کنند اما در این دوره، بین‌المللی شدن از وجوه متمایز جشنواره است در حالی که تا سال‌های قبل، جشنواره ملی بوده است. می‌خواهیم بین‌المللی بودن، اسمی نباشد و رسمی باشد. همین است که برگزاری اختتامیه در افغانستان با وجود هزینه‌ها و سختی‌هایی که دارد، برنامه‌ریزی شده است. موضوع دیگر اینکه بین فراخوان و اختتامیه، سه برنامه در استان‌های قم، مازندران و یزد با موضوع نشست شعر رضوی داشتیم که راجع به شعر معرفتی امام رضا(ع) و اینکه این شعر چه هست و چگونه باید باشد، مباحثی مطرح شد و به آسیب‌ها و بایدها و نبایدها پرداخته شد و این، حرکت تازه‌ای می‌تواند باشد و قرار شده ادامه یابد یعنی با اختتامیه جشنواره خاموش نشود بلکه به صورت ماهانه یا فصلی در استان‌های مختلف عطر امام رضا(ع) را از طریق شعر، به مردم و مخاطبان و علاقه‌مندان برسانیم. البته به جز این، شش نشست نیز در استان کرمان با موضوع تخصصی شعر رضوی برگزار شد و قرار است این نشست‌ها ادامه پیدا کند.
*امسال اولین دوره‌ای است که به‌عنوان دبیر تخصصی در این جشنواره مسئولیت داشتید اما حتما قبلا جشنواره را رصد می‌کردید و در جشنواره‌های دیگر هم حضور داشته‌اید. آیا برای بهبود جشنواره شعر رضوی کرمان و ارتقای سطح آن برای دوره‌های آینده، پیشنهادات خاصی دارید؟
اولین تجربه‌ام در جشنواره شعر رضوی کرمان است اما تجربه‌های دیگری با سایر جشنواره‌ها داشته‌ام. ارتباط مستمر و مداوم با مخاطبان بسیار مهم است. محدود کردن جشنواره به صرف فراخوان و اختتامیه خیلی کم است. از هزار اثری که به جشنوارۀ امسال رسیده، بسیاری از شاعران، شعرشان عیار و ظرفیت خوبی داشته اما ایراداتی داشته‌اند که از مراحل مختلف داوری کنار گذاشته می‌شوند. ارتباط با این شاعران که برخی نوجوان و جوان هستند و گفتن این نکات به آن‌ها، می‌تواند مفید باشد. در واقع، ارتباط با بدنۀ عمومی و تخصصی شاعران که از طریق نشست‌های استانی می‌تواند برقرار باشد، بسیار تاثیرگذار است. نکتۀ دیگر اینکه ذهنم همیشه درگیر این موضوع بوده وقتی در فراخوان‌ها، شعر کلاسیک را اعلام می‌کنیم و در کنار آن، بخش‌های دیگر عنوان می‌شود، معمولا شعر کلاسیک پررنگ‌تر می‌شود. البته در جشنوارۀ امسال، حضور دوستان در شعر سپید هم پررنگ بوده است اما برگزاری و اعلام فراخوان‌های مستقل در قالب‌های خاص در طول سال می‌تواند یک پیشنهاد دیگر باشد. مثلا یک سال، جدا از این جشنوارۀ اصلی، هر شش ماه یک‌بار فراخوان داشته باشیم و یک سال فقط ترانه و سال بعد فقط شعر نیمایی و یک دوره فقط شعر سپید و دورۀ بعدی فقط دوبیتی مدنظر قرار گیرد. این، خیلی می‌تواند کمک کند که دوستان تخصصی‌تر وارد شوند. این هم یک راهکاری است که شاید مدنظر قرار گیرد.
*اگر صحبت دیگری دارید بفرمایید.
تمرکز ما معمولا بر روی ادبیّت کلام است، اما بر روی ادب و آداب کلام هم باید تمرکز کنیم. اگر اساتیدی با ما همراه شوند و مباحث معرفتی امام رضا(ع) و القاب ایشان که هرکدام تعریفی دارد که ما ممکن است حتی آن را ندانیم یا از آن غافل باشیم را بیان کنند، کلام امام رضا(ع)، حدیث مرو و دعای سحر امام رضا(ع) و ... همه مباحث معرفتی دارد که باید بیش‌تر با آن انس بگیریم. زیارتنامۀ امام ع) موضوع و مضامین بسیاری دارد. شهدای رضوی و آن‌ها که در آغوش امام رضا(ع) جای گرفتند که سردار سلیمانی یک چهرۀ شاخص هستند که امسال جزو موضوعات ویژه جشنواره بود، همه باید مدنظر باشد و کلمات امام رضا(ع) که می‌تواند به زندگی ما کمک کند. اینکه سبک زندگی امام رضایی را چقدر تجربه کردیم؟ اگر در فضای شعر این مسائل آورده شود، قطعا مردم هم می‌توانند ارتباط بهتر و بیش‌تری برقرار کنند. امیدوارم جشنواره در حد توان و بضاعتی که دارد در این زمینه‌ها بتواند کمک کند و امام عنایت کند و به فعالیت‌های دوستان برکت بدهد که خیلی زحمت می‌کشند، به خصوص دوستان ما در کرمان که من شاهد بودم شبانه‌روزی تلاش کردند تا جشنوارۀ خوبی برگزار شود و اختتامیه هم صرفا یک مراسم نبوده، زحمت خود را چند برابر کردند تا به شکل ویژه‌تری به امام رضا(ع) عرض ارادت کنند که انشاء‌ا... خداوند از همه قبول کند.
نظر خود را بنویسید