اسما پورزنگی‌آبادی
روز شنبه بود که تلفنم زنگ خورد. جواب دادم. شماره ناشناس و صدا، ناشناس بود. بعد از سلام و اطمینان از اینکه شماره را درست گرفته، بلافاصله و بی‌هیچ مقدمه‌ای گفت: «من دلم خیلی برای نارون‌های بلوار جمهوری می‌سوزه».
پرسیدم: شما؟ دوباره همین جمله را تکرار کرد: «دلم برای این درخت‌ها می‌سوزه». از حدود یک ماه قبل که شهرداری کرمان در اقدامی شتابزده، نارون‌های بلوار را قلع‌وقمع کرد، از این نوع تماس‌ها از شهروندان زیاد دریافت کرده بودم.
این بار اما با قبلی‌ها فرق داشت. به او گفتم: من و خیلی‌های دیگر، مثل شما، از این کار شهرداری ناراحتیم و نگران سرنوشت این خیابان زیبا هستیم. او اما با صدایی حزن‌انگیز ادامه داد: «این درخت‌ها را من 50 سال پیش کاشتم. حیفه شهرداری داره اینجوری اینا رو قطع می‌کنه. بگید شما رو به خدا دست از قطع این درختا بردارن». و توضیح داد: «سال 49 که این درخت‌ها رو کاشتم، هیچ‌کدوم از امکانات امروزی نبود. دوربین نداشتیم. بین دو تا درخت رو با ریسمون یا متر اندازه می‌گرفتیم. چاله‌هایی برای کاشتن این نارون‌ها کندیم به ابعاد 40 سانت در 40 سانت و عمق 60 سانت. وقتی آقای درخشش استاندار وقت این چاله‌ها را دیده بود، گفته بود: فلانی داره چاه می‌کنه یا می‌خواد درخت بکاره؟ من این چاله‌ها رو عمیق گرفته بودم چون می‌دونستم یه زمانی کرمان با مشکل آب مواجه میشه و می‌خواستم ریشۀ درختا بره پایین و آب پیدا کنه. الان شهرداری چیکار می‌کنه؟ یه چاله به اندازۀ جوغن (هاون) می‌کَنن و درخت را که گذاشتن، با پا خاک را می‌کوبن و تمام. معلومه که این درختا، هیچ وقت درخت نمیشه. کاشت نارون‌ها حدود سه ماه وقت برد. 9 کیلومتر طول بلوار را روزی دو مرتبه، پیاده، تا فرودگاه می‌رفتیم و برمی‌گشتیم. با کارگرها از هفت صبح تا 4 عصر کار می‌کردیم. نمی‌دونید چقدر زحمت کشیده شد و خون دل خوردیم تا نارون‌ها سبز شد. دلم سوخت وقتی دیدم شهرداری این کار رو کرده. هر درختی که بریده میشه من آه می‌کشم».
با محمدعلی ثقه‌الاسلامی توی دفتر استقامت و فردای کرمان قرار گذاشتیم. او اهل کرمان است اما دوران جوانی در تهران بوده و در دایرۀ فضای سبز شهرداری تهران پارک‌سازی می‌کرده است. تپه‌های اطراف میدان آزادی تهران ایدۀ اوست. سال‌های 48،49 بوده که درخشش ـ استاندار وقت کرمان ـ از شهردار تهران تقاضای نیرویی می‌کند تا در کرمان پارک بسازد. شهردار تهران، ثقه‌الاسلامی را که کارشناس فضای سبز و کرمانی بوده معرفی می‌کند. او برای یک ماموریت دو، سه ماهه به کرمان می‌آید اما تا بازنشستگی همین‌جا می‌ماند، نه فقط در فضای سبز بلکه پس از حدود پنج، شش سال به سازمان آتش‌نشانی شهرداری می‌رود. علاوه بر نارون‌ها و کاج‌های بلوار جمهوری، ساخت پارک نشاط و درختکاری خیابان‌های مدرس و آلاشت و شمال‌جنوبی و ابوحامد را نیز او انجام داده است.
می‌گوید که وقتی به کرمان آمد، می‌خواستند در رفیوژ میانی بلوار جمهوری درخت بکارند. بلوار زیرسازی شده بود اما عرض آن، اندازۀ فعلی را نداشت. ثقه‌الاسلامی درخت نارون را برای کاشت در بلوار انتخاب و تاکید می‌کند که عرض رفیوژ را افزایش دهند چون نارون وقتی قد می‌کشد، چتر آن بزرگ می‌شود.
او با یادآوری اینکه برای کاشت درختان، امکاناتی مثل دوربین نداشتند و با ریسمان و متر بین درختان را اندازه و آن‌ها را جانمایی می‌کردند، ادامه می‌دهد: «کاشت درختان را از آزادی به سمت فرودگاه شروع کردیم. چاله‌ها را که کندیم، با یک تناسب مشخص، کود و خشت و شن را ترکیب کردم. خشت را از خانه‌هایی که برای ساخت خیابان شمال‌جنوبی تخریب می‌شد آوردم، و شن را از جادۀ قدیم جوپاری».
می‌پرسم: چرا نارون را برای بلوار جمهوری انتخاب کردید؟ شهرداری که می‌گوید نارون، درختی غیربومی است و مناسب کرمان نبوده است، در جوابم اظهار می‌کند: «نارون درخت بسیار بسیار زیبایی است و بسیار هم مقاوم است. در تهران، در اکثر باغات و خیابان‌هایی که درخت غیرمثمر دارند، نارون کاشته شده است. در اصفهان درختان نارون بسیار زیبا و شادابی وجود دارد که به زیبایی چتر انداخته‌اند. فقط برای کرمان نارون مناسب نبوده است؟».
او سپس توضیح می‌دهد: «ما این نارون‌ها را در زمان شهرداری آقای علوی، از اصفهان که آن زمان بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ نارون بود خریداری کردیم. برای خرید درخت‌ها با هم به اصفهان رفتیم. پیش‌بینی همه چیز را هم کرده بودیم چون دربارۀ کاشت و نگهداری درخت آموزش دیده بودیم. من آنجا قرارداد بستم و گفتم درخت‌هایی که برای کرمان می‌فرستید، اگر ارتفاع از سطح زمین یک متر است، قطر آن نباید از هشت سانتی‌متر کم‌تر باشد، اگر این‌طور باشد، آن را پس می‌فرستم چون می‌خواستم درختانی قوی و سالم برای ما بفرستند. با اتوبوس، درختانی که سفارش داده بودیم را می‌فرستادند. هرکدام از درختان را که با شرطی گذاشته بودم سازگار بود تحویل می‌گرفتم و مابقی را پس می‌فرستادم. دو مرتبه که این اتفاق افتاد، دیگر درخت خوب برای کرمان فرستادند. شهرداری باید پیگیر باشد. هم نهال خوب انتخاب کند، هم اصولی و درست درختان را بکارد و هم همیشه مراقب آن باشد. هرکسی که کشاورزی و کشت‌وکار دارد، اگر یک ماه کنار مزرعه و باغش نباشد، از بین می‌رود. شهرداری هم باید از درختانی که می‌کارد نگهداری کند».
او با بیان اینکه نارون درخت بسیار مقاومی است اما نیاز به نگهداری و مراقبت دارد، ادامه می‌دهد: «سن نارون که از 25 سال بیش‌تر شد، نیاز به سمپاشی دارد. اگر این رسیدگی‌ها می‌شد، نارون‌های بلوار بیمار نمی‌شدند».
ثقه‌الاسلامی تاکید می‌کند: «شرایط کرمان و اصفهان برای کاشت نارون یکسان است منتها نگهداری در اصفهان بهتر بوده که هنوز نارون‌ها هستند».
از او که درخت‌ها را به خوبی می‌شناسد، می‌پرسم: به نظرتان شهرداری حالا که نارون‌ها را حذف کرده، چه چیزی در بلوار جمهوری بکارد بهتر است؟ می‌گوید: «بگویید نارون بکارند. این درخت، بسیار زیبا و مقاوم است و اگر از آن مراقبت کنند، خیلی خوب جواب می‌دهد».
درخت‌کار بلوار جمهوری می‌افزاید: « به شهرداری بگویید حیف است. نارون‌ها را قطع نکنند. پارک نشاط کرمان را هم من ساختم. چند سال قبل، درخت‌های زیبا و شاداب آن را شهرداری قطع کرد تا خیابان را تعریض کند. من وقتی از این ماجرا باخبر شدم، توی پارک نشستم و گریه کردم. الان هم خیلی دلم برای بلوار جمهوری و این درخت‌ها می‌سوزد و کاری هم از دستم ساخته نیست».
از او می‌پرسم: دربارۀ قطع درختان بلوار به خصوص در مسیر آزادی به سمت چهارراه امام جمعه، مناقشاتی وجود دارد و برخی معتقدند این نارون‌ها سالم بود ولی شهرداری آن را قطع کرد، نظر شما چیست؟ اظهار می‌کند: «هر درختی مشکلاتی دارد اما وقتی مشکل پیدا کرد که نباید آن را به حال خودش رها کرد. اگر نارون‌ها سربرداری شده بودند، می‌ماندند. اگر به موقع سمپاشی شده بودند، می‌ماندند. وقتی توی یک باغ، یک درخت آلوده می‌شود، همۀ باغ را نابود می‌کنند یا از بقیه مراقبت می‌کنند که آفت نزنند؟ زمانی که کرم خراط به نارون‌ها حمله کرد، باید درختان سمپاشی می‌شد که نشد».
ثقه‌الاسلامی دربارۀ کاشت گونه‌های جدید در بلوار می‌گوید: «شاخه‌های درخت‌های عناب تلخ و زیتون تلخ به خیابان می‌آید، ضمن اینکه خیلی هم سطح زمین را کثیف می‌کنند. نارون اما درخت زیبایی است و چتر آن و عرض بلوار با هم متناسب هستند». او می‌افزاید: «درخت نخل هم به نظر می‌رسد گونۀ مناسبی برای کرمان باشد و تا 150 سال هم می‌ماند». او با بیان اینکه شهرداری می‌تواند در پارک‌ها درختان مثمر بکارد، این پرسش را مطرح می‌کند: «آیا می‌دانید این درخت توتی که شهرداری در کرمان می‌کارد، به خاطر ازدیاد برگ، برای پرورش کرم ابریشم کاشته می‌شود؟».
ثقه‌الاسلامی که اواسط دهۀ پنجاه، مسئولیت خود را در سازمان فضای سبز شهرداری کرمان به فردی به نام زنده‌یاد خالقی می‌دهد، به سازمان آتش‌نشانی می‌رود. او کوهنورد هم هست و هم‌اکنون مسئولیت هیات کوهنوردی پیشکسوتان استان کرمان را نیز برعهده دارد. او سال 75 از شهرداری کرمان رفت اما همچنان، دلسوزانه، حیات و ممات درخت‌ها و فضای سبز این شهر را رصد می‌کند.
او در آخر صحبت‌هایش تاکید می‌کند: «از شهرداری کرمان خواهش می‌کنم بلوار جمهوری را کلکسیونی از درخت‌ها نکند».
نظر خود را بنویسید