اسما پورزنگی‌آبادی
این روزها، شهروندان کرمانی بیش از همیشه ماندن در ترافیک و معطلی در صف‌های طولانی خودروها را درک می‌کنند. ترافیک کرمان، رو به حاد شدن گذاشته و آن‌طور که بسیاری از کارشناسان می‌گویند، شورا و شهرداری کرمان به تناسب نیازی که شهر دارد، به این موضوع توجه نمی‌کنند.
سیدمحمد موسوی کارشناس ترافیک و عضو شورای شهر کرمان هم چنین باوری دارد. او معتقد است که در برابر ترافیک کرمان انفعالی عمل می‌شود در حالی که باید به طور مرتب شرایط رصد و گره‌های ترافیکی شناسایی شود و برای آن راه‌حل ارائه شود ولی متاسفانه این‌طور عمل نمی‌شود.
او بر هماهنگی و همراهی همۀ نهادهای مسئول در حوزۀ ترافیک نیز تاکید دارد و وقتی می‌پرسم که آیا شورای ترافیک که وظیفۀ ایجاد این هماهنگی را دارد، کارآیی کافی ندارد، توضیح می‌دهد که بسیاری از مصوبات این شورا اجرا نمی‌شود و ضمانت اجرا هم ندارد بنابراین، نمی‌توانیم بگوییم که این شورا قطعا تاثیرگذار است و در حال رفع مسائل و معضلات است یا نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کند.
آنچه که در ادامه می‌خوانید، تحلیل موسوی از وضعیت امروز و آیندۀ ترافیک شهر است که، نسبت به وخیم‌تر شدن آن هشدار می‌دهد.
*نظرتان دربارۀ وضعیت فعلی ترافیک خودروها در شهر کرمان چیست؟ فکر نمی‌کنید با توجه به جمعیتی که شهر دارد، این حد از ترافیک غیرعادی باشد؟
قبل از پرداختن به این موضوع نیاز است مواردی که بر ترافیک تاثیرگذار است را بشناسیم، رفتارها و شرایط هرکدام را مورد بررسی قرار دهیم و بعد، اظهارنظر کنیم که وضعیت مناسب است یا خیر؟ انسان، راه و وسیلۀ نقلیه، سه مقوله‌ای هستند که بر تشکیل ترافیک موثرند. نتیجۀ بررسی هرکدام از این موارد، این است که آنچه اتفاق افتاده، محصول یک‌سری تصمیماتی است که گرفته شده، اقداماتی است که انجام شده و برنامه‌ریزی‌هایی است که نیاز بوده صورت بگیرد ولی نگرفته است و امروز این وضعیت در شهرهای ما برقرار است. اگر دربارۀ انسان به‌عنوان استفاده‌کنندۀ وسیلۀ نقلیه و راه، آموزش و اطلاع‌رسانی صورت گیرد و فرهنگ رانندگی در هر فرد نهادینه شود و افراد به طور شایسته‌ای وظیفۀ خود را در رانندگی انجام دهند قطعا وضعیت ترافیک متفاوت خواهد شد، البته، نوع وسیلۀ نقلیه و مسیرهایی که برای تردد افراد وجود دارد نیز باید مدنظر قرار گیرد به گونه‌ای که وسیلۀ نقلیه، ایمن باشد و مسیری که رانندگان از آن استفاده می‌کنند، استاندارد و مناسب باشد. حالا سوال اینجاست که آیا این آیتم‌ها را در شهرهایی از جمله کرمان رعایت کرده‌ایم؟ قطعا پاسخ منفی است و هم معابر ما و هم فرهنگ ترافیک و هم خودروهای ما دچار مشکلاتی است. اگر بخواهیم براساس این شاخص‌ها وضعیت شهر کرمان را ارزیابی کنم، باید بگویم که معابر ما به اصطلاح امروزی نیستند و به جز معابر و بلوارهایی که در حال احداث است، مابقی در قدیم‌الایام و براساس وضعیت شهری گذشته شکل گرفته است اما به لحاظ جانمایی کاربری‌ها و تصمیماتی که در حوزۀ شهرسازی گرفته می‌شود، تقاضای سفر در معابر شهری در حال افزایش است در حالی که این تقاضا با حجم معابر موجود همخوانی ندارد. در شهر کرمان، در گذشته تراکم و طبقات را نداشتیم ولی امروز شاهد افزایش تراکم و طبقات و جمعیت در شهر هستیم که نیاز به دسترسی مناسب دارند اما این امکان فراهم نیست یا دربارۀ کاربری‌های تجاری و اداری و پزشکی که در نقاط مختلف ایجاد شده یا در حال شکل‌گیری است، در زمینۀ اختصاص معابر و دسترسی مناسب و پارکینگ و سرویس‌دهی حمل‌ونقل عمومی و سایر موارد موردنیاز، ضعف‌های جدی داریم؛ به همین دلیل شاهدیم که وضعیت مناسبی در زمینۀ تردد خودروها در نقاط مختلف شهر به ویژه در مناطق مرکزی نداریم.
*چند ماه قبل بحثی در شورای شهر کرمان مطرح شد و آن اینکه وضعیت ترافیک شهر وخیم شده است. آیا شما هم این را تایید می‌کنید یا نه؛ ترافیک کرمان هنوز به وخامت نرسیده است؟
برای هر اظهارنظری دربارۀ ترافیک نیاز است آن سه آیتم را که اشاره کردم، مدنظر قرار دهیم. وخیم شدن ترافیک به این برمی‌گردد که در این حوزه، مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و نهادها را داریم که در اجرای مقررات ترافیکی و مدیریت ترافیک نقش دارند اما متاسفانه وضعیت فعلی، چه در زمینۀ اجرای مقررات و چه مدیریت ترافیک بسامان نیست. از سال‌های گذشته شهرها به سمت هوشمند شدن رفتند و به سامانه‌های پایش تصویری مجهز شده‌اند، در شهر کرمان هم دستگاه‌ها و تجهیزات مرتبط نصب شده اما این اقدام، همزمان شده با این اتفاق که در سطح شهر، چندان، حضور عوامل انتظامی که باید در زمینۀ ترافیک نقش‌آفرینی کنند را نداریم؛ ضمن اینکه بهره‌برداری لازم هم از سامانه‌ها و تجهیزات نمی‌شود. این خلائی که در زمینۀ اجرای مقررات و برخورد با تخلفات و مدیریت ترافیک ایجاد شده، موجب شده که دچار بحران بشویم و تا زمانی که همۀ عوامل مربوط به مدیریت ترافیک در کنار هم قرار نگیرند و برنامه‌های لازم برای حل این مشکل را اجرا نکنند، قطعا وضعیت ترافیک نه‌تنها بهتر نمی‌شود بلکه روز به روز شاهد مشکلات عدیده‌ای در این حوزه خواهیم بود. در حال حاضر، مشکل عمدۀ ما در بسیاری از معابر، عدم اجرای مقررات است. شاید یکی از انتقاداتی که شهروندان در زمینۀ ترافیک مطرح می‌کنند، مربوط به کمبود پارکینگ در شهر باشد اما پارکینگ ساختن به تعداد زیاد راه‌حل و چاره نیست. اینکه معابر را توسعه دهیم هم راه‌حل نیست. دنیا به سمت مدیریت ترافیک رفته و کسی به دنبال خیابان اضافه کردن و توسعۀ شبکۀ معابر نیست بلکه با توسعۀ حمل‌ونقل عمومی و سایر اقداماتی که در شهرهای دنیا نتیجه داده، باید وضعیت ترافیک را مدیریت کنیم ولی متاسفانه در حال حاضر، هیچ‌یک از این اقدامات در شهر کرمان به صورت سازمان‌دهی شده و مدیریت‌شده انجام نمی‌شود. بنابراین، تا زمانی که همۀ دستگاه‌های متولی کنار هم نباشند قطعا وضعیت ترافیک روز به روز بدتر خواهد شد و اصلاح آن هم، هزینه‌های هنگفتی خواهد برد. ضمن اینکه برخی تبعات ترافیک از جمله تاثیرات روانی که بر شهروندان دارد یا مصرف سوخت و آلایندگی که ایجاد می‌شود، ممکن است غیرقابل جبران باشد.
*اشاره کردید که تا همۀ نهادهای دخیل در امر ترافیک کنار هم قرار نگیرند و اقدام نکنند، مشکل حل نمی‌شود. در حال حاضر، شورای ترافیک استان را داریم که یکی از وظایفش ایجاد همین هماهنگی است. منظورتان این است که شورای ترافیک کارآیی کافی را ندارد یا مشکل دیگری وجود دارد؟
شورای ترافیک می‌تواند این نقش را ایجاد کند اما مشکل این است که متاسفانه در اجرای مصوبات، خلاء وجود دارد. تاثیر تصمیمات کارشناسی و مهندسی شورای ترافیک را باید در سطح شهر ببینیم؛ اما آیا از مجموع مصوباتی که این شورا داشته، تاکنون چه میزان توسط دستگاه‌های مختلف اجرا شده است؟ اگر مصوبات اجرا می‌شد و ضمانت اجرا داشت و دستگاه‌های مختلف قرار بود در برابر مسئولیت‌هایی که دارند پاسخگو باشند، حتما وضعیت ترافیک این‌طور نبود. بنابراین، حتما خلائی وجود دارد که چندان نمی‌توان از نظر کاربردی، شرایط شورای ترافیک را بسامان بدانیم و بگوییم قطعا تاثیرگذار است و در حال رفع مسائل و معضلات است یا نقش مهمی را در این زمینه دارد ایفا می‌کند.
*به معضل کمبود پارکینگ اشاره کردید و گفتید لزوما با ساخت پارکینگ به تعداد زیاد مشکل حل نمی‌شود اما در همین دوره از شورای شهر، برخی اعضا از جمله آقای ایرانمنش رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی تاکید بر ساخت پارکینگ‌های جدید دارند. شما نظر مخالفی نسبت به این ایده دارید؟
نظر مخالف ندارم چرا که به حداقل‌هایی در شهر نیاز داریم که الان متاسفانه همین حداقل‌ها وجود ندارند. در طول سال، میلیاردها تومان عوارض پارکینگ از شهروندان اخذ می‌شود ولی در محل آن هزینه نمی‌شود. صحبت من این است که در حوزۀ زیرساخت حداقل‌هایی از جمله تامین پارکینگ به میزان کافی را نیاز داریم. یکی دیگر از مسائل ما در شهر کرمان مربوط به پارک حاشیه‌ای است که سالیان سال است مدیریت نمی‌شود و افراد، به راحتی، ساعت‌های متمادی، معابر را اشغال و خودرویشان را پارک می‌کنند و در کنار آن، خط دوم و سوم پارک را هم داریم. نه در کرمان بلکه در هیچ جای دنیا این ظرفیت وجود ندارد که تعداد زیادی پارکینگ احداث شود و قرار باشد تعداد زیادی خودرو در شهر تردد کنند چون معابر کشش حجم بالایی از خودرو را ندارند؛ تصور کنید که در کرمان به اندازۀ کل خودروها پارکینگ فراهم کنیم. آیا معابر ما پاسخگوی حجم بسیار زیادی از تردد هست؟ قطعا نیست. اما برای مدیریت ترافیک، باید حداقل امکانات فراهم شود و اگر کسی می‌خواهد از خودروی شخصی استفاده کند، متناسب با آن، هزینه‌های تردد در شهر را هم بپردازد البته پیش از این، باید خدمات‌رسانی مطلوبی از سوی سیستم حمل‌ونقل عمومی داشته باشیم و بعد، طوری برنامه‌ریزی کنیم تا کسانی که می‌خواهند از معابر شهری استفاده کنند، هزینۀ آن را بپردازند؛ اگر پارک حاشیه‌ای نیاز دارد، هزینه‌اش را بپردازد که الان این‌طور نیست. اگر از پارکینگ می‌خواهد استفاده کند هم، هزینۀ آن را پرداخت کند.
*اینکه عوارض پارکینگ در محل خودش هزینه نمی‌شود را بارها شنیده‌ایم که در صحن علنی شورای شهر نیز مطرح شده است. این اقدام، نوعی تخلف است که از سوی شهرداری انجام می‌شود. با توجه به اینکه شما در دوره‌ای، در شهرداری مسئولیت‌هایی را هم داشته‌اید، بفرمایید که چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ آیا خلاء قانونی وجود دارد یا اینکه دستگاه‌های نظارتی باید برای جلوگیری از این تخلف اقدام کنند؟
ممکن است در ادوار مختلف شهرداری دچار مشکلات و تنگناهایی بوده و این پول جابه‌جا و صرف محل‌های دیگری شده است. قطعا باید به قانون توجه شود و این مبالغ در محل خودش صرف شود و دستگاه‌های نظارتی از جمله شورا بر اجرای این قانون مصر باشند تا حتما عوارض پارکینگ در محل خودش هزینه شود.
*در صحبت‌هایتان اشاره‌ای داشتید که در دنیا دیگر برای حل مشکل شهرها، به سمت اضافه کردن معابر جدید نمی‌روند. نظرتان دربارۀ احداث بلوار 45 متری کوثر که به نام سپهبد سلیمانی نام‌گذاری شده چیست؟ طرفداران این پروژه می‌گویند که برای کاهش تردد در مسیر فعلی شرقی ـ غربی شهر، این بلوار باید هرچه زودتر ساخته شود. شما هم موافق آن هستید؟
موضوعات در هم آمیخته نشود. اینکه می‌گویم برای توسعۀ معابر نباید هزینه شود، باید به این نکته هم توجه کرد که متناسب با توسعۀ شهر، معابر لازم را پیش‌بینی کنیم. ساخت بلوار جمهوری و خیابان شریعتی و بافت مرکزی شهر به چند سال قبل برمی‌گردد؟ این معابر زمانی ساخته شده که بسیاری از ساخت‌وسازهای اطراف شهر از جمله شهرک‌های جدید نبودند. طبیعتا وقتی شهر توسعه می‌یابد باید متناسب با آن، معابر کافی پیش‌بینی شود بنابراین، قطعا در کنار بلوار جمهوری و معابر شرقی ـ غربی برای تامین دسترسی ساکنان غرب شهر، نیاز به احداث معابر داریم. در گذشته، شهرک هوانیروز و الغدیر و مابقی شهرک‌های غرب شهر را نداشتیم. وقتی شکل گرفته‌اند، شبکۀ معابر هم باید پیش‌بینی شود که براساس طرح تفصیلی، بلوار سپهبد سلیمانی دیده شده ولی اجرای آن نیاز به تامین منابع مالی دارد. قطعا این بلوار یکی از ضروریات شهر است و باید هرچه زودتر به سرانجام برسد. در غیر این‌صورت، در آینده، در بلوار جمهوری با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد.
*با وجود شرایطی که ترافیک کرمان دارد، انتقاد جدی از سوی کارشناسان و مردم نسبت به شورا و شهرداری وجود دارد که متناسب با این شرایط، به ترافیک نمی‌پردازند. چرا ترافیک اولویت مدیریت شهری نیست؟
بنده معتقدم حمل‌ونقل و ترافیک موتور محرک یک شهر است و باعث رونق و توسعۀ شهر می‌شود اما متاسفانه در کرمان شاید به مسائل دیگر، بیش از این موضوع توجه می‌شود. تا زمانی که تسهیل در رفت‌وآمد نکنیم؛ منظور از تسهیل، ایجاد معابر یا افزایش خودرو نیست بلکه تسهیل رفت‌وآمد است به گونه‌ای که هر شهروند بتواند با وسایل مختلف اعم از دوچرخه و اتوبوس و پیاده و ... در شهر تردد کند؛ تا زمانی به این موضوع نپردازیم نه‌تنها در توسعۀ واقعی شهر نمی‌توانیم موفق شویم، بلکه با افزایش خودروها، قطعا دچار مشکلات بیش‌تری خواهیم شد. در سال‌های گذشته به دلیل مشکلاتی که در کشور داشتیم، ناوگان اتوبوسرانی ما نوسازی نشد و اکنون، بخش زیادی از آن، مستهلک شده است. آمار جابه‌جایی با اتوبوس در حال حاضر نسبت به پنج یا 10 سال قبل بسیار کاهش یافته که عدم سرویس‌دهی مناسب از جمله نبود خودروی مناسب و به تعداد کافی یکی از دلایل آن است. پرداختن به این مسائل، همه جزو وظایف مدیریت شهری است اما متاسفانه در برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم ضعف داشتیم و نتیجه شده وضعی که داریم می‌بینیم. به نظر من، در کرمان، داریم در برابر ترافیک انفعالی عمل می‌کنیم در حالی که باید به طور مرتب شرایط رصد و گره‌های ترافیکی شناسایی شود و برای آن راه‌حل ارائه شود ولی متاسفانه در این حوزه آن‌طور که باید و شاید، اهتمام کافی نداریم.
*چرا اهتمام وجود ندارد؟ آیا درکی از شرایط وجود ندارد یا ورود به ترافیک کاری سخت و پیچیده است و می‌ترسند؟ هرکسی در این شهر زندگی می‌کند، درگیر ترافیک است اما اعضای شورا فقط گاهی تلنگر کوچکی می‌زنند که ترافیک در حال وخیم شدن است اما نه در شورا و نه در شهرداری نمی‌بینیم کاری اساسی انجام شود. چرا؟
به زعم بنده، یکی از دلایلی که موجب این شرایط شده تغییراتی است که در سال‌های گذشته در ساختار شهرداری‌ها ایجاد شد. پیش از این تغییرات، معاونت مجزایی برای حمل‌ونقل داشتیم ولی این معاونت ادغام و تبدیل به معاونت حمل‌ونقل و امور زیربنایی شد. با این اقدام، در واقع، حوزۀ فعالیت‌های عمرانی که اجرایی است با حوزه‌ای که باید کار سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی انجام دهد را ادغام کردیم و در ادامه، ساختار مناسب و بدنۀ کارشناسی و مجموعۀ تخصصی هم برای آن فراهم نکردیم. پس، طبیعی است که چنین شرایطی داشته باشیم. در حالی که سازمان‌های مربوطه و خود معاونت، باید بدنۀ کارشناسی قوی داشته باشند. همۀ نیاز شهر هم، ساخت خیابان و معبر نیست که بگوییم باید یک‌شبه آن را احداث کنند. از لحاظ نرم‌افزاری و هوشمندسازی و مدیریت ترافیک و پارک حاشیه‌ای و حمل‌ونقل عمومی نیاز به یک مرکز فرماندهی داریم و تا زمانی که این اتفاق نیفتد و به طور جدی به مسائل ترافیکی شهر ورود نکنیم و برنامه‌ریزی جدی نداشته باشیم وضع به همین منوال خواهد بود. در شورا که اشاره کردید، بارها به دوستان تاکید کردم که در طول هفته جلساتی داشته باشیم؛ نه لزوما برای اینکه برای ایجاد زیرساخت‌ها تصمیم بگیریم بلکه برای اینکه وضعیت ترافیکی را تشریح کنیم و برای حل مشکلات، از شهرداری بخواهیم اقدام کند. اما آیا چند جلسه تاکنون در این زمینه داشتیم؟ امروز اعضای شورای شهر حتی از تصمیماتی که برای حفاری‌های سطح شهر گرفته می‌شود باخبر نیستند. اگر نیاز به کار عمرانی در معابر است، قبل از آن، باید برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی مناسب انجام شده باشد اما الان کدام یک از این اقدامات انجام می‌شود؟ وقتی برنامۀ مدون در این حوزه نداریم، نتیجه همین می‌شود. بنابراین، من هم معتقدم که ضرورت دارد بیش‌تر به موضوع ترافیک پرداخته شود. شاید در بسیاری موارد، با اقدامات نرم‌افزاری بتوانیم خیلی مشکلات ترافیک را حل کنیم ولی بیش‌تر به مسائل سخت‌افزاری می‌پردازیم و این اقدامات هم، چون نیاز به منابع مالی زیادی دارد، در انجام آن، چندان موفق نبوده‌ایم.
*با توجه به تجربه‌ای که در مدیریت شهری دارید و اکنون هم عضو شورای شهر هستید؛ شناخت خوبی از شهر دارید. آیندۀ ترافیک کرمان را با همین وضعی که پیش می‌رود، چطور می‌بینید؟
اینکه مشخص است. روز به روز به حجم ترافیک اضافه می‌شود و وقتی برنامه‌ریزی و پیش‌بینی آینده را نداریم قطعا دچار بحران خواهیم شد. در سال‌های گذشته پیگیری زیادی شد تا طرح جامع حمل‌ونقل ترافیک به‌روز شود که نشد. اکنون مشاور در حال کار است تا طرح جدید را تهیه کند و قرار است سال آینده مطالعات آن تحویل شهرداری شود؛ اگر این اتفاق بیفتد و بدنۀ قوی کارشناسی در شهرداری داشته باشیم، می‌توان به حل بسیاری از مسائل ترافیکی امیدوار بود. طرح باید هرچه زودتر به نتیجه برسد. بدون طرح و برنامۀ مشخص، قطعا آیندۀ خوبی نخواهیم داشت و روز به روز ترافیک تشدید خواهد شد.
نظر خود را بنویسید