گروه جامعه: حدود 20 سال از زمان کشفیات باستان‌شناسی دکتر یوسف مجیدزاده در جیرفت که توجۀ جهانیان را به این منطقه جلب کرد، می‌گذرد اما این شهر هنوز یک موزۀ مناسب برای نگهداری آثار پر تعداد و بسیار مهم این کاوش‌ها ندارد!
ساخت موزۀ منطقه‌ای جیرفت که در اوائل دهۀ هشتاد موضوع آن مطرح و در سال ۸۴ کلنگ‌زنی شد، شرایطی پیدا کرده که اکنون خودِ این پروژۀ نیمه‌تمام، موزه‌ای از ناکارآمدی به حساب می‌آید.
اگر همان زمان که وعدۀ ساخت بزرگ‌ترین موزۀ منطقه‌ای در جیرفت داده شد، این پروژه اجرا شده بود، اکنون حداقل 10، 15 سال می‌شد که اشیای یافت شده از کاوش‌های جیرفت سامان گرفته و صاحب خانه بودند. اشیایی که برخی از آن‌ها، نه به باور بازدیدکنندگان غیرحرفه‌ای، بلکه به گفتۀ باستان‌شناسان آگاه «شاهکار هنری» هستند. در حال حاضر، برخی از این اشیاء در موزه‌ای غیراستاندارد در جیرفت نگهداری می‌شود و برخی دیگر در ویترین‌ها و انبارهای موزه‌های کرمان و تهران.
ماجرای ساخت آن موزۀ بزرگ در جیرفت به سال‌های 80، 81 برمی‌گردد که در پی حفاری‌های غیرمجاز، آثاری از تمدن کنارصندل و نواحی پیرامون رودخانه هلیل پیدا شد.
در ابتدا طرح‌های گوناگونی ارائه شد اما جدی‌ترین تصمیم برای ساخت موزۀ جیرفت به سال ۸۴ برمی‌گردد که دولت وقت، همزمان با این موزه تعدادی پروژۀ مشابه دیگر را نیز در دیگر استان‌ها کلنگ‌زنی کرد. آن زمان قرار بود موزه‌ای 10 طبقه با 16 هزار مترمربع وسعت در جیرفت احداث شود. اگرچه کار تا مرحلۀ فونداسیون هم پیش رفت اما، به جز چند سال نخست، این پروژه در اولویت نبود و ناتمام رها شد تا جایی که ذبیح‌الله اعظمی، نماینده جیرفت و عنبرآباد سال 99 اولتیماتوم داد که اگر بی‌توجهی‌ها به این پروژه ادامه داشته باشد، طرح سوال از وزیر میراث‌فرهنگی را کلید خواهد زد.
پس از آن، اخبار متعددی در خصوص تزریق بودجه به این پروژه آمد از جمله اینکه فریدون فعالی مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان 27 اردیبهشت‌ماه امسال در جمع خبرنگاران در پاسخ به فردای‌کرمان گفت: «موزۀ جیرفت تاکنون پیشرفت فیزیکی قابل ملاحظه‌ای نداشته است. ما اما طرح بزرگ‌ترین موزۀ منطقه‌ای جنوبشرق کشور را اصلاح و آن را در دو فاز تعریف کردیم که حدود 250 میلیارد تومان منابع اعتباری می‌خواهد. فاز اول موزه 120 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد». وی افزود: «فعال‌سازی پروژۀ موزۀ جیرفت در مرحلۀ برگزاری مناقصه است. برای امسال هم اعتبار خوبی برای آن در نظر می‌گیریم».
وی در آن زمان ابراز امیدواری کرد که با تامین اعتبارات مورد نیاز، طی سه سال آینده، فاز اول ساخت موزۀ جیرفت تمام شود.
حدود سه ماه بعد و پس از سفر رئیس‌جمهور به کرمان، مدیرکل میراث‌فرهنگی خبر داد که در جریان این سفر 60 میلیارد تومان برای تکمیل موزه منطقه‌ای جیرفت اختصاص یافت.
او که روز یکشنبه 11 دی‌ماه از این پروژه بازدید کرده است، گفته که پروژه فعال شده است. او در عین حال اظهار کرده که در حال حاضر، کار احداث موزۀ منطقه‌ای جیرفت با صرف اعتبارات میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آغاز شده است.
وی گفته که در سفر رئیس جمهور به کرمان ۶۰ میلیارد تومان برای اجرا و اتمام این طرح در نظر گرفته شده که بلافاصله بعد از ابلاغ اختصاص پیدا می‌کند و نمایندۀ مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی می‌تواند اعتبار مستقیم مرتبط با سفر رئیس‌جمهور را از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی برای ساخت موزه اخذ کند.
اگرچه اعلام فعال شدن پروژه می‌تواند نویدبخش باشد، اما از اظهارات مدیرکل چنین برمی‌آید که مشکل تامین اعتبار موزه به‌طور اساسی حل نشده است. اینکه آیا میراث‌فرهنگی برای این پروژه همچنان اعتبار خواهد گذاشت و این 60 میلیارد تومان ـ اگر بیاید ـ آیا برای به اتمام رساندن پروژه کافی هست یا خیر؟ تردیدهای دیگری است که موزه شدن این گودال عمیق فعلی را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
ایرنا کرمان در خبری که از بازدید فعالی مدیرکل میراث‌فرهنگی از این پروژه با عنوان «ساخت موزه منطقه‌ای جیرفت از سر گرفته شد» منتشر کرده، به نقل از او آورده است: «نحوۀ اجرای این پروژه با مشکل مواجه بود. تمام نقشه‌ها بازنگری شد و از شورای فنی تهران مصوبه دریافت کرد».
وی افزود: «کل پروژه ۱۲ هزار مترمربع زیربنا دارد. اکنون این طرح تبدیل به دو فاز شده که فاز نخست، با چهار هزار مترمربع زیربنا شامل مخازن و گالری‌های موزه است که ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد».
بنا به گفتۀ فعالی این موزة منطقه‌ای باید جنوب کشور را پوشش دهد.
اهمیت این موزه آن هنگام نمایان‌تر می‌شود که موزۀ فعلی باستان‌شناسی جیرفت مورد بازدید قرار گیرد. بخشی از آنچه که در ویترین‌های موزه به نمایش گذاشته شده است، حاصل حفاری‌های غیرمجاز سال‌های 79 تا 82 است.
پس از حضور هیات‌های باستان‌شناس و کاوش‌های علمی، حفاری‌های غیرمجاز پایان یافت و از طریق کاوش‌های علمی در محوطه‌های این منطقه به خصوص کنارصندل، اشیای بسیار ارزنده‌ای به دست آمد که برخی از آن‌ها در موزۀ فعلی جیرفت و در شرایطی نامناسب نگهداری می‌شود.
دکتر نادر علیدادی‌سلیمانی باستان‌شناس در این‌باره می‌گوید: در دنیای باستان، هزارۀ سوم پیش از میلاد یعنی حدود 4500 تا 4200 سال پیش، این سنگ توسط گروهی از معدن‌کاران از راه دور به کارگاه‌های صنعتی در جایی مثل بخش مرکزی دشت جیرفت یعنی کنارصندل آورده می‌شد و ما پس از شش فصل کاوش علمی باستان‌شناسی، براساس اسناد و مدارکی، به کارگاه‌های تراش سنگ دست یافتیم.
بنا به گفتۀ وی، در هزارۀ سوم پیش از میلاد، این اشیاء در کارگاه‌های صنعتی کنارصندل تولید و به فرهنگ‌های همجوار صادر می‌شده است. تا جایی که در حال حاضر، در عربستان و عراق امروزی تعداد معدودی از این اشیاء وجود دارد.
علیدادی‌سلیمانی تاکید می‌کند: این سنگ و معدن در ایران وجود دارد و هنرمندان در این فرهنگ دست به تولید این آثار زده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: در آغاز هزارۀ سوم پیش از میلاد، یعنی پنج هزار سال پیش و آغاز عصر مفرغ، دورۀ شکوفایی فرهنگ و هنر و تمدن در دشت جیرفت است و در بسیاری از آثار در مناطق کوهستانی و دشت‌ها ردپای این فرهنگ وجود دارد.
وی دربارۀ نقوش ظروف موزه جیرفت توضیح می‌دهد: بسیاری از نقوش حیواناتی مثل پلنگ و مار و عقاب روی اشیای موزه هست. به خصوص تندیس عقاب که یک شاهکار هنری است. عمدۀ حیوانات، سمبل قدرت هستند و حیوان ضعیف نمی‌بینید و اگر هست، مثلا نقش گاو است که به پشت افتاده و حیوانات قوی دارند از آن تغذیه می‌کنند. نقش ترکیبی انسان و شیر و انسانی که دو پلنگ را از دم گرفته و آویزان کرده که تسلط انسان بر حیوانات را نشان می‌دهد را هم بر روی اشیا می‌بینید. این، ساده‌ترین برداشتی است که از این اشیاء شده است.
وی می‌گوید: همچنین، روی یکی از اشیای موزه نقش غزال در مرغزار را می‌بینید که به زیبایی ترسیم شده و یک شاهکار هنری است. در کنار هنر سنگ‌تراشی ظروف فلزی هم مشاهده می‌شود. به خصوص آنجا که عصا هست که از آن عصای قدرت یاد می‌کنیم که بدون شک دست حاکمی در هزاره سوم پیش از میلاد بوده است.
آیا این شاهکارهای هنری ارزش موزه‌ای بزرگ و مدرن ندارد؟
نظر خود را بنویسید