اسما پورزنگی‌آبادی: در این روزهای رکود و پر از بیم و اضطراب، روشنایی چراغ‌های سایت نمایشگاهی جنوب‌شرق تنها نقطۀ امیدبخش صنعت کم‌رمق گردشگری و فعالان و هنرمندان صنایع‌دستی بود که از تنش‌ها و بحران‌های متوالیِ سال 98 تاکنون، خسارات زیادی متحمل شده‌اند.
فعالان گردشگری و هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی از نقاط مختلف استان کرمان و کشور طی پنج روز در این سایت نمایشگاهی دور هم جمع شدند تا پنجمین نمایشگاه گردشگری و چهاردهمین نمایشگاه سراسری صنایع‌دستی استان کرمان برپا شود.
این نمایشگاه با عنوان کارمانیا و شعار «کرمان سرزمین شگفتی‌های پنهان» در قالب ۱۸۰ غرفۀ صنایع‌دستی و ۱۵ غرفۀ گردشگری برگزار شد.
برخلاف نمایشگاه‌های قبل که بخش گردشگری یا شرکت نمی‌کرد و یا حضوری کمرنگ داشت، این‌بار، برخی از آژانس‌ها، هتل‌ها، اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی و تشکل‌های فعال گردشگری غرفه‌های سالن شهدای مس سایت نمایشگاهی جنوب‌شرق را فعال کرده بودند.
دو سالن باستانی‌پاریزی و خواجوی کرمانی در اختیار هنرمندان صنایع‌دستی کرمان و برخی دیگر استان‌ها قرار داشت تا در 180 غرفه به ارائۀ محصولات هنری خود بپردازند.
در جریان این رویداد مهم در استان، با برخی از شرکت‌کنندگان گفت‌وگو کردم. همۀ مصاحبه‌شوندگان اذعان داشتند که بازدید از نمایشگاه بسیار کم و به جز جمعۀ گذشته، مابقی روزها، خلوت بوده است. نقطۀ مشترک انتقادات هم به محل برگزاری نمایشگاه مربوط بود که در حاشیۀ بزرگراه مستقر شده و تا شهر کرمان فاصلۀ زیادی دارد؛ موضوعی که سال‌هاست شرکت‌کنندگانِ نمایشگاه‌هایی از این نوع که در سایت نمایشگاهی جنوب‌شرق برگزار می‌شود، آن را گوشزد می‌کنند اما تصمیم‌گیرندگان همچنان به راه خود می‌روند و ضمن اینکه انتظارات شرکت‌کنندگان و غرفه‌داران را بی‌پاسخ می‌گذارند، موجب می‌شوند جمعیت زیادی از شهروندان کرمانی نتوانند از این نمایشگاه‌ها بازدید کنند.
در گزارشی که در ادامه می‌خوانید، از وضعیت تولید و بازار فروش در برخی رشته‌های صنایع دستی نیز پرسیدم. وضعیت گلیمِ جهانی شیریکی‌پیچ نگران‌کننده است.
گفت‌وگوهای این گزارش شامگاه یکشنبه هشتم آبان‌ماه انجام شده است.
تاکنون در کرمان نمایشگاهی با این گستردگی نداشتیم
آژانس هواپیمایی جنوب شرق یکی از شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه بود. از مسعود دهقانی مدیرعامل آژانس دربارۀ استقبال از نمایشگاه پرسیدم.
او با اشاره به اینکه برگزاری این رویداد اتفاق مهمی برای گردشگری و صنایع دستی استان محسوب می‌شود، گفت: «تاکنون در کرمان نمایشگاهی با این گستردگی نداشتیم و اینکه هر سه حوزۀ گردشگری و صنایع‌دستی و میراث‌فرهنگی در این رویداد شرکت کردند، از نقاط قوت نمایشگاه است و آن را به فال نیک می‌گیریم».
وی افزود: «اما مشکل بزرگ این نمایشگاه و سایر رویدادهایی که در این محل برگزار می‌شود، بُعد مسافت و دشواری تردد است. شهرداری کرمان که جزو حامیان نمایشگاه بود، می‌توانست تعدادی اتوبوس برای جابه‌جایی بازدیدکنندگان در نظر بگیرد، ولی متاسفانه این اتفاق نیفتاد و این شرایط، بر کاهش بازدیدها تاثیر گذاشته است».
دهقانی با بیان اینکه استقبال از نمایشگاه در روزهای پنج‌شنبه و جمعه خوب بود، ادامه داد: «اما بعد از آن و تا یکشنبه شب، تقریبا نمایشگاه خلوت بود».
دهقانی با تاکید بر اینکه نمایشگاه صنایع‌دستی و گردشگری نباید مقطعی باشد، اظهار کرد: «در مردم کرمان اشتیاق زیادی برای نمایشگاه صنایع‌دستی و گردشگری وجود دارد و مسئولان باید زمینه‌ای فراهم کنند تا هم تعداد این رویدادها افزایش یابد و هم امکان حضور راحت‌تر مردم فراهم شود».
او سپس گفت: «روز شنبۀ این هفته، سفر وزیر محترم میراث‌فرهنگی به کرمان را داشتیم، در کنار آن، افتتاح هتل کاروانسرای وکیل، اظهارات استاندار محترم مبنی بر حمایت از بخش گردشگری و برگزاری این نمایشگاه در فعالان این حوزه امیدواری‌هایی ایجاد کرده است».
دهقانی اضافه کرد: «در شرایط فعلی اگر شرکت‌های صنعتی و معدنی بزرگ هم پای کار بیایند و در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود از گردشگری استان حمایت کنند، می‌توان به حل مشکلات و رونق این صنعت در استان امیدوار بود».
وی در ادامه، در پاسخ به این پرسش که حضور فعالان گردشگری دیگر استان‌ها را در این نمایشگاه چطور ارزیابی می‌کنید؟ توضیح داد: «تعداد شرکت‌کنندگان محدود بود، ولی جامعۀ تورگردانان ایران در نمایشگاه حضور فعال داشتند و تعدادی از دفاتر که در زمینۀ تورهای ورودی کار می‌کنند، در نمایشگاه حضور خوبی داشتند، ولی فعالان گردشگری دیگر استان‌ها حضور کمرنگی داشتند. البته در بخش صنایع‌دستی استقبال خوب بوده است».
وی در پاسخ به این پرسش که براساس تجربۀ این نمایشگاه، برای تقویت نمایشگاه‌های بعدی چه پیشنهادی دارید؟ گفت: «برای حضور شرکت‌های بزرگی که در سطح کشور در حوزۀ گردشگری کار می‌کنند و برند هستند، بیش‌تر تلاش کنیم».
دهقانی تاکید کرد: «باید این شرکت‌ها را به کرمان دعوت کنیم تا بیش‌تر با ظرفیت‌های استان آشنا شوند و کرمان را در برنامه‌های تورهای خود ببینند».
میراث فرهنگی سنگ‌تمام گذاشت
در ادامۀ گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان، به سالن باستانی‌پاریزی رفتم. در ورودی این سالن که حدود 80 غرفۀ صنایع‌دستی در آن برپا بود، آثار حصیربافی زنان قلعه‌گنج توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کرد.
حدود سال 94 بود که اکرم قلندری به‌عنوان مدیر داخلی هتل کپری به این منطقه رفت. روزی یکی از زنان، یک زنبیل حصیری برای او هدیه آورد. زیبایی و استحکام و کیفیت و خوش‌بافتی زنبیل، خانم قلندری را ترغیب کرد تا 10 زنبیل دیگر به‌عنوان سوغات سفارش بدهد. زنبیل‌ها که آماده شد، یکی از میهمانان هتل کپری دید و پسندید و آن را خرید و همین، جرقۀ شروع کسب‌وکاری را زد که اکنون 1000 زن و مرد در روستاهای قلعه‌گنج، از مارز تا رمشک را به کار گماشته است. آثار این هنرمندان نه فقط در کرمان و ایران، بلکه تا عمان و ارمنستان هم خریدار دارد.
قلندری، در ادامۀ این توضیحات، دربارۀ نمایشگاه گفت: «میراث فرهنگی برای این نمایشگاه سنگ‌تمام گذاشت. همه چیز خوب بود و حتی در سطح شهر تبلیغات نسبتا خوبی انجام داده‌اند اما با این وجود، بازدیدکنندۀ زیادی نداشتیم».
او افزود: «تنها در روز جمعه نمایشگاه تقریبا شلوع شد ولی بعد از آن، بازدیدکنندۀ زیادی نداشتیم».
قلندری اظهار کرد: «من فکر می‌کنم دلیل اصلی آن، مکان نمایشگاه است که تا شهر فاصله دارد و رفت‌وآمد برای خیلی از مردم سخت است».
او ادامه داد: «دلیل دیگر آن به نظر من به شرایط اقتصادی جامعه برمی‌گردد. بسیاری از بازدیدکنندگان حتی سبد مثلا 30 هزار تومانی را هم نمی‌خرند و ترجیح می‌دهند با این پول، یک قوطی ارده برای صبحانۀ بچه‌هایشان بخرند».
اوضاع گلیم خیلی خراب شده است
آقای باقری از دیگر شرکت‌کنندگان نمایشگاه گردشگری و صنایع‌دستی کرمان، تولیدکنندۀ گلیم شیریکی‌پیچ است. او هم گفت که تنها در روز جمعه نمایشگاه شلوغ بود و از آن به بعد، خلوت بوده است.
او افزود: «به نظر من، فاصلۀ زیاد نمایشگاه تا شهر کرمان و نبود وسایل حمل‌ونقل عمومی باعث شد که مردم به نمایشگاه نیایند».
باقری دربارۀ فروش در نمایشگاه اظهار کرد: «بیش‌ترِ تولیدات ما صادراتی است و کسانی که خریدار هستند، به دلایل متعدد، فعلا دست نگه داشته‌اند. ضمن اینکه به دلیل افزایش نرخ مواد اولیه، قیمت گلیم هم بالا رفته و بسیاری از مردم در این شرایط اقتصادی توان خرید آن را ندارند. هر کیلو نخ مرینوس سال گذشته 250 هزار تومان بود و امسال به 370 هزار تومان رسیده است».
او در ادامه، دربارۀ وضعیت تولید و فروش گلیم شیریکی‌پیچ سیرجان گفت: «کرونا تاثیر بسیار زیادی بر بازار گذاشت و رکود نسبتا سنگینی را تجربه کردیم. شرایط اقتصادی کشور هم مزید بر علت شد و بسیاری از مشتریان را از دست دادیم. قبلا یکی از اقشاری که مشتری خوبی برای گلیم بودند معلمان بودند اما الان خیلی خرید انجام نمی‌دهند».
باقری دربارۀ وضعیت صادرات گلیم نیز توضیح داد: «کشورهای اروپایی از مقاصد مهم صادراتی گلیم بودند که از کرونا به بعد، صادرات به این کشورها تقریبا کنسل شده است. بازار اصلی فرش ایران در آمریکاست که اصلا اجازۀ ورود محموله‌های ایران را نمی‌دهند. مقداری صادرات به کشورهای عربی هم داریم که ناچیز است. در بین کشورهای اروپایی، آلمان مشتری خوبی بود که بعد از جنگ اوکراین، صادرات به این کشور هم ضعیف شده است».
او ادامه داد: «در این شرایط، کشورهای پاکستان و افغانستان با تولیدات خود جای ایران را گرفته‌اند اما کیفیت محصولات آن‌ها قابل مقایسه با ایران نیست و همین، این امیدواری را ایجاد می‌کند که بازارمان را کامل از دست ندهیم».
این تولیدکنندۀ گلیم شیریکی‌پیچ در پاسخ به این سوال که آیا تولید گلیم بعد از ثبت جهانی رونق پیدا کرده است؟ گفت: «الان در بازار، با کمبود گلیم به ویژه در برخی اندازه‌‌ها مواجهیم و اوضاع بسیار بد شده است».
باقری با تاکید بر اینکه اوضاع گلیم خیلی خراب شده است، اظهار کرد: «بسیاری از بافندگان که مسن هستند، توان تولید زیاد را ندارند، جوان‌ترها هم پای دار گلیم نمی‌نشینند چون برایشان نمی‌صرفد. بافت یک گلیم در ماه شاید درآمدی حدود یک میلیون و 200 هزار تومان داشته باشد در حالی که اگر در حرفه‌های دیگری مشغول بشوند، می‌توانند چندین برابر این را کسب کنند و همین شرایط در کنار رکود صادرات و شرایط اقتصادی جامعه و افزایش قیمت مواد اولیه این هشدار را می‌دهد که شاید تا چهار، پنج سال آینده، تولید گلیم بسیار کاهش پیدا کند و این، بسیار نگران‌کننده است».
استقبال از نمایشگاه اصلا خوب نبود
سراغ یکی دیگر از غرفه‌های گلیم در نمایشگاه رفتم. عبدالله چُغایی از اراک به کرمان آمده بود. او با بیان اینکه حضور در این نمایشگاه برایم رضایت‌بخش بوده است، گفت: «توانستم اطلاعات زیادی دربارۀ گلیم و سایر محصولات صنایع‌دستی کسب کنم، با هنرمندان زیادی آشنا شدم و خیلی برایم مفید بود».
او افزود: «اما استقبال از نمایشگاه اصلا خوب نبود و بازدیدکنندۀ زیادی نداشتیم که به نظر من، دلیل اصلی آن، فاصلۀ نسبتا زیاد نمایشگاه از شهر کرمان است که باعث می‌شود خیلی از مردم نتوانند به نمایشگاه بیایند».
چغایی چندین بار بر این موضوع تاکید کرد و در پاسخ به این پرسش که آیا در نمایشگاه‌های بعدی هم شرکت می‌کند؟ بیان کرد: «اولین بار است که به نمایشگاه کرمان آمدم و حتما و 100 درصد در دوره‌های بعدی نمایشگاه شرکت می‌کنم اما پیشنهادم به برگزارکنندگان این است که در مکان دیگری این نمایشگاه را برگزار کنند».
این تولیدکنندۀ گلیم اظهار کرد: «برخورد مردم کرمان و خونگرمی آن‌ها و همچنین، ارتباطات خوب مسئولان با ما شرکت‌کنندگان از نقاط قوت نمایشگاه است ولی باید مکان آن را حتما تغییر دهند».
او دربارۀ گلیم اراک هم توضیحاتی داد و گفت: «گلیم اراک سابقۀ چندانی ندارد و گلیم‌های اینجا بیش‌تر با نخ و پارچه بافته می‌شود اما من خودم ایدۀ بافت نوع دیگری از گلیم را داده‌ام و آن را طراحی کرده و بیش‌تر هم آموزش می‌دهم».
چغایی در پاسخ به این پرسش که گلیمی طراحی کرده با گلیم شیریکی‌پیچ سیرجان چه تفاوتی دارد؟ بیان کرد: «ما گلیم شیریکی‌پیچ سیرجان را هم تولید می‌کنیم. بافت آن را در مشهد یاد گرفتم».
به جز گلیم و حصیر، رشته‌های دیگری نیز در نمایشگاه حضور دارند و در در گوشه‌گوشۀ سالن‌ها، آثاری چشم‌نواز و تحسین‌برانگیز دلربایی می‌کند.
از محصولات سراجی و خراطی و معرق و مسگری گرفته تا سفال و سرامیک و تراش سنگ‌های قیمتی و پته و چاقوسازی و چرم‌دوزی و بسیاری رشته‌های دیگر. بنا به گفتۀ مدیرکل میراث‌فرهنگی استان، محصولات صنایع‌دستی در ۱۸۰ رشته در این نمایشگاه عرضه شدند.
شرکت‌کنندگان، ساعت 21 دوشنبه شب، غرفه‌ها را جمع کرده و چراغ آن را خاموش می‌کنند به این امید که در نتیجۀ این تلاش‌ها و جنب‌وجوش‌ها، روزی در گردشگری و صنایع‌دستی استان و کشور، چراغی فروزان‌تر روشن شود.
نظر خود را بنویسید