اسما پورزنگی‌آبادی
فرش کرمان پیش چشم همگان در حال احتضار است و چندین سال است که هرچه فعالان این هنر ـ صنعت فریاد می‌زنند، گوشی بدهکار آن نیست!
شمار بافندگان کرمان طی یک دهه، از 200 هزار نفر به 60 هزار نفر رسیده است و این ریزش، همچنان ادامه دارد. مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف استان می‌گوید که کاهشی که در بافندگان کرمان داشتیم، در اصفهان و یزد و تبریز رخ نداده است!
عطاا... شفیعی‌پور، از تولیدکنندگان و فعالان باسابقۀ فرش در گفت‌وگو با فردای‌کرمان، توضیح می‌دهد که اگر همۀ 60 هزار بافنده کار کنند، تولیدات ماهانۀ فرش استان به 30 هزار مترمربع می‌رسد که صادرات چندانی هم ندارد.
وی که مدیریت شرکت فرش نفیس آفرینش را هم برعهده دارد، می‌گوید که هزار بافنده در استان می‌خواستیم ولی نتوانستیم جذب کنیم و مجبور شده‌ایم فرش کرمان را به کمک بافندگان شاهرود تولید کنیم!
به گفتۀ او، این صنعت آن‌قدر بیمار است که نمی‌توانیم بگوییم صبر کن تا بعدا برایت دارو بیاوریم و نمیر تا بیاییم! شفیعی‌پور از استاندار تقاضا دارد تا از این صنعت حمایت کند. او می‌گوید: از دولت تسهیلات و پول نمی‌خواهیم. فقط مسیر را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان هموار کند.گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید.
آقای شفیعی، در سطح ملی گزارش‌هایی که دربارۀ وضعیت فرش داده می‌شود، نگران‌کننده است و خبر از رکودی سنگین دارد. در حال حاضر، فرش کرمان در بخش تولید و صادرات چه وضعیتی دارد؟
فرش صنعتی است که شرایط و سیاست‌های اقتصادی کشور بر روی آن تاثیر گذاشته است ولی فرش کرمان همیشه بیمار بود و حتی زمانی که سایر صنایع وضع خوبی داشتند، این صنعت با مشکلات گوناگونی مواجه بود؛ فرش کرمان جایگاه گذشتۀ خود را در دنیا از دست داده و کشورهای دیگر جای ما را گرفته‌اند. اگر بخواهم شرایط را توصیف کنم باید بگویم فرش کرمان مثل فردی کهنسال است که کهولت سن اجازه نمی‌دهد راحت و سریع راه برود و ظاهرا نفس آن گرفته شده است و در شرایط فعلی کسی نیست به داد این فرد کهنسال کم‌رمق برسد. فرش تقریبا رها شده است. آن‌قدر مشکلات در کشور وجود دارد که خیلی کسی به فرش توجهی ندارد اما فرش هنوز این توان را دارد که با کم‌ترین انرژی، خود را احیا و مسیر سابق را طی کند.
متاسفانه اما هم‌اکنون کسانی که در حوزۀ تولید و صادرات بوده‌اند، خیلی انگیزه‌ای برای ادامۀ کار ندارند. شرایط اقتصادی و گرانی و بالا رفتن اجرت بافت، شرایط را بسیار سخت کرده است ولی کژدار و مریز همه دارند کار می‌کنند تا شاید شرایط تغییر کند. در مجموع، فرش کرمان اصلا وضعیت خوبی ندارد.
آماری از تولید فرش کرمان در حال حاضر دارید؟
براساس آنچه که سازمان صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده، حدود 60 هزار بافنده در استان داریم. اگر هر بافنده به‌طور متوسط نه یک متر بلکه نیم متر فرش در ماه ببافد، ماهیانه 30 هزار متر مربع تولید فرش کرمان است؛ البته در شرایطی که همۀ بافندگان کار کنند.
تولیدات فعلی، صادر هم می‌شود؟
الان خیلی صادرات انجام نمی‌شود.
فرش کرمان صادر نمی‌شود یا به‌طور کلی فرش ایران؟
صادرات فرش ایران خیلی کم شده است. در کرمان این‌طور نیست بگوییم صادرات فرش کرمان صفر شده و آمار دقیقی هم نداریم که بدانیم از گمرک کرمان چه‌قدر صادرات انجام شده است. شاید در بین فرش‌های صادراتی استان‌هایی مثل تبریز، تولیدات کرمان هم باشد. اما در مجموع، صادرات فرش کرمان وضعیت خوبی ندارد.
چند سال قبل موضوعی مطرح می‌شد که صادرکنندۀ فرش در کرمان نداریم. الان وضعیت چگونه است؟ صادرکنندۀ فرش داریم؟
در گذشته فردی به‌نام آقای مهدی‌زاده صادرکننده بودند ولی الان ایشان خیلی کم کار می‌کند؛ چون با اروپا کار می‌کرد و فرش‌های مناطقی از جمله گلباف و شهداد و قریه‌العرب را صادر می‌کرد ولی بافندگان در این مناطق خیلی کم شده‌اند و تولید نمی‌کنند. فرش صادراتی در کرمان تولید نمی‌شود.
اشاره کردید که فرش کرمان رها شده است. چه مطالباتی از متولیان دارید؟
دولت باید شعارهایی که تاکنون به نفع بافندگان داده است را عملی کند و حداقل کار این است که مشکل بیمۀ بافندگان را حل و بافندگان را از استرس بیمه تامین اجتماعی خلاص کند. ماهانه ریزش زیادی در بافندگانی که بیمه شده‌اند داریم. این نگرانی همیشه با بافندگان وجود دارد که بازرس بیمه بیاید و در خانه نباشد و بیمه قطع شود و چون از طریق سیستم و در تهران بیمه قطع می‌شود، وصل مجدد آن آسان نیست. بافندگان امنیت شغلی می‌خواهند که یک راه آن، تثبیت بیمۀ تامین اجتماعی است. اگر می‌خواهند بیمۀ یک بافنده را قطع کنند، از طریق یک کمیسیون با حضور نمایندۀ بافنده و کارگر و ... این اقدام انجام شود و تامین اجتماعی به‌تنهایی این تصمیم را نگیرد. همین کار، کمک زیادی به صنعت فرش می‌کند.
چندین سال است که موضوع بیمۀ بافندگان مطرح می‌شود اما همچنان مشکل پابرجاست. به نظر نمی‌رسد دولت چندان اهمیتی برای این خواسته قائل باشد.
متاسفانه همۀ دولت‌ها قول مساعد دادند ولی آن را عملی نکردند. اما به هر حال، این دغدغۀ جدی بافندگان است و صنعت فرش هم به بافندگان متصل است. شمار بافندگان کرمان طی یک دهه، از 200 هزار نفر به 60 هزار نفر و در واقع، به یک‌سوم رسیده است. این نشان می‌دهد که ریزش شدیدی داشته‌ایم. با این شرایط، دولت باید از طریق کارشناسان زبدۀ بخش تولید و صادرات، عوامل رکود را شناسایی و آسیب‌شناسی و در ارتباط با کارشناسان برای حل آن اقدام کند.
در تامین مواد اولیه با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
متاسفانه کارخانۀ ریسندگی در کرمان نداریم. پشم کرمان را به اصفهان می‌فرستیم و آنجا تبدیل به نخ می‌شود و بعد به کاشان می‌بریم تا رنگ‌آمیزی انجام شود. کیفیت مواد اولیه خوب است ولی مسیر تهیۀ آن، طولانی و پرهزینه است.
در حال حاضر، در کدام مناطق استان، تولید فرش فعال‌تر است؟
در راور، زرند، راین و بافت بافندگان هنوز فعال هستند ولی میزان تولیدی که دارند، خیلی نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. خود ما برای تولیدات‌مان، در پی آن بودیم که هزار بافنده را جذب کنیم ولی در کرمان موفق نشدیم و به شاهرود رفتیم و فرش کرمان را داریم در آنجا تولید می‌کنیم. در شاهرود 270 نفر و در راور حدود 60 نفر برای ما کار می‌کنند!
مسئولان هرموقع دربارۀ فرش کرمان صحبت می‌کنند، شعار می‌دهند که فرش را به جایگاه اصلی برمی‌گردانیم. با این شرایطی که هست، این در حد یک شعار است که نباید آن را باور کنیم. درست می‌گویم؟
مسئله این است که با دستورالعمل و ابلاغیه‌های دولتی وضعیت فرش بهبود نمی‌یابد بلکه نجات فرش از طریق حل مشکل تولیدکنندگان اتفاق می‌افتد. من هم فکر می‌کنم این فقط یک شعار است که نمی‌توانند آن را عملی کنند.
الان در بازارهای جهانی، جای فرش کرمان را کدام تولیدات گرفته‌اند؟
افغانستان، هند، پاکستان و بنگلادش در حال تولید فرش ایران هستند و فرش کرمان هم در بین تولیدات‌شان هست. این وضعیت دربارۀ فرش کرمان محسوس‌تر است چون در تغییر و تحولات و به‌روز رسانی طرح‌ها ضعیف بوده و آماری که از ریزش بافندگان در کرمان داشته‌ایم، در اصفهان و یزد و تبریز نبوده است.
این کشورها نقشه‌های فرش کرمان را از کجا به‌دست می‌آورند؟
از طریق شبکه‌های اجتماعی و اینترنت به راحتی می‌توانند نقشه‌های فرش را به دست بیاورند و به نام فرش کرمان آن را تولید و عرضه کنند.
از استاندار کرمان چه مطالبه‌ای دارید؟
سعی می‌کنیم حتما خدمت ایشان برسیم و مسائل فرش را منتقل کنیم. خواستۀ ما این است که آنچه دولت دربارۀ فرش وظیفه دارد، انجام شود. بخش خصوصی فقط می‌تواند فرش را تولید و بازار برای فروش آن پیدا و بافندگان را منسجم کند اما دولت باید مسیر تولید و عرضه و صادرات را تسهیل کند. این صنعت آن‌قدر بیمار است که نمی‌توانیم بگوییم صبر کن تا بعدا برایت دارو بیاوریم و نمیر تا بیاییم! از استاندار محترم می‌خواهیم با بخش خصوصی و تولیدکنندگان استان صحبت کنند و مشکلات را بشنوند و همه را موظف کنند تا برای کمک به فرش، وظایف خود را اجرا کنند. حل مشکل بیمۀ بافندگان یک نیاز ضروری و فوری است. انجام اقداماتی مثل تسهیلات ارزان‌قیمت و ... نیز می‌تواند انگیزه‌بخش باشد.
پس دولت باید به فوریت به کمک صنعت فرش بیاید.
بله و البته باید ورود کارشناسانه به صنعت فرش داشته باشد و از بخش خصوصی نظرخواهی و به نظرات توجه شود.
با ادامۀ وضعیت فعلی، آیندۀ فرش کرمان را چه‌طور می‌بینید؟ موزه‌ای می‌شود یا این صنعت می‌تواند در حوزۀ فرهنگ و اقتصاد استان نقش‌آفرینی موثری داشته باشد؟
اگر دلسوزان فرش بخواهند، می‌توانند فرش را حفظ کنند. من فکر می‌کنم به دلیل قدمت و جایگاهی که فرش کرمان در دنیا دارد، هیچ‌وقت نمی‌میرد اما تولیدکنندگان باید انگیزه‌ای داشته باشند تا کار را ادامه دهند. بسیاری مشاغل دیگر هست که درآمد بیش‌تر و ریسک‌پذیری کم‌تری دارد. فرش اما ریسک‌پذیری بالایی دارد، کالایی فانتزی است و در سبد خرید خانوارها نیست، قدرت خرید مردم هم طوری است که نمی‌توانند فرش را بخرند. اگر انگیزه‌ای برای نجات صنعت فرش باشد، می‌تواند مجدد جای خود را باز کند. در واقع، تاریخ فرش کرمان می‌تواند کمک کند تا زنده بماند اما نیاز به حمایت دولت داریم. از دولت، پول و تسهیلات نمی‌خواهیم فقط وظایف خود را انجام دهد و فرایندها را تسهیل کند.
نظر خود را بنویسید